خطا و اشتباه در هر صنف و شغلی وجود دارد اما وقتی پای خطای پزشکی به میان می‌آید ماجرا شکل و شمایل دیگری به خودش می‌گیرد زیرا خطا و اشتباه در این حوزه شوخی‌بردار نیست و با جان و سلامتی افراد در ارتباط است.

وقتی صحبت از خطای پزشکی به میان می‌آید که فردی دچار نقص عضو و یا فوت می‌شود که احیا و نجات آن ممکن بوده است.

تجویز اشتباه دارو، بی‌تجربگی، عدم تعهد به شغل، پایین بودن کیفیت وسایلی که پزشک از آن استفاده می‌کند، همکاری با افرادی که تخصص کافی ندارند و پایین بودن سرعت عمل تیم پزشکی که در هنگام عمل جراحی می‌تواند جزو مصادیق خطاهای پزشکی باشد.

بریدن سر نوزاد در هنگام تولد، قطع دست کودک در هنگام خروج از رحم مادر، گچ گرفتن اشتباهی شکستگی که منجر به قطع دست کودک ۸ ساله شد، مرگ مادر پس از زایمان به دلیل عفونت شکمی، جا ماندن وسایل پزشکی در اعضا و جوارح بیماران در هنگام عمل جراحی ازجمله اشتباهاتی است که به مدد فضای مجازی خبرش رسانه‌ای شده و دست‌به‌دست می‌چرخد.

فاطمه مرادی دو سال پیش عمل جراحی زیبایی بینی انجام داده است اما اشتباه پزشکی سبب شده او از دیدن چهره خود در آینه خودداری کند و چند وقتی است پیگیر این ماجرا است

علی مسعودی از درد دندان به درد معده رسیده است و به گفته خودش یک سال پیش برای درمان ریشه به دندانپزشکی مراجعه کرده اما گویا درمان ریشه به‌درستی انجام‌نشده و دندان از داخل دچار عفونت شده است و مجبور به خوردن داروهای مسکن شده است همین قرص‌ها معده او را ناراحت کرده است.

مراحل شکایت از پزشکان چگونه است؟

۳ درصد اقدامات درمانی در دنیا منجر به شکایت و تشکیل پرونده می‌شود. در کشور ما این آمار ۶ هزارم درصد است که این رقم در استان‌های کشور باهم متفاوت است. بر اساس آمارها مردم در سال گذشته ۹۱۰ میلیون بار به مراکز درمانی مراجعه کردند که برای این تعداد خدمات، در حدود ۱۳ هزار پرونده پزشکی تشکیل‌شده است. ۲۰۷ دادسرای انتظامی نظام پزشکی در کل کشور به شکایت‌هایی رسیدگی می‌کنند که مربوط به قصور پزشکی است.

وقتی شکایتی در خصوص قصور پزشکان مطرح می‌شود مدارک لازم جمع‌آوری‌شده و طرفین دعوا در دادگاه حاضر می‌شوند تا محتوای پرونده رسیدگی شود، هرچند که در کنار آن آزمایش‌ها و معاینات بالینی نیز انجام می‌شود تا کارشناسان راحت‌تر در خصوص پرونده به نتیجه برسند.

اصولاً شکایت‌های پزشکی فرایند طولانی‌تری نسبت به سایر پرونده‌ها دارد و گاهی برخی از پرونده‌ها دو یا سه ماه زمان می‌برد تا به نتیجه برسد هرچند که پرونده‌های سنگین‌تر زمان بیشتری می‌برد و ممکن است پرونده‌ای تا یک سال نیز طول بکشد.

وقتی پرونده قصور پزشکی تشکیل می‌شود کیفرخواست صادر و پرونده به هیئت بدوی می‌رود در این هیئت ۱۳ نفر حضور دارند که متشکل از گروه‌های مختلف پزشکی، قوه قضاییه، نماینده جامعه پرستاری و نماینده سازمان پزشکی قانونی است.

با توجه به مدارک و بررسی‌هایی که انجام‌شده است کارشناسان به صدور رأی می‌پردازند. صدور رأی طبق ماده ۲۸ قانون از تذکر شفاهی شروع‌شده تا محرومیت موقت یا دائمی از طبابت است.

اما ممکن است به هر دلیلی طرفین دعوا نسبت به رأی اعتراض داشته باشند در چنین مواقعی مهلت ۲۰ روزه وجود دارد که هم شاکی و هم متشاکی به رأی صادره اعتراض کنند. پس از اعتراض، پرونده به مرکز استان و هیئت‌های تجدیدنظر می‌رود و مجدد مورد ارزیابی و کارشناسی قرار می‌گیرد و منجر به صدور رأی می‌شود.

اما به این مرحله که برسد و هیئت تجدیدنظر رأی خود را اعلام کند این نتیجه قطعی است مگر آرایی که به محرومیت پزشک منجر می‌شود دو هیئت عالی در تهران وجود دارد که کارشناسی نهایی در صورت تجدیدنظر به آن‌ها واگذار می‌شود و پس از بررسی نظر نهایی را اعلام می‌کنند.

بااینکه رأی هیئت عالی قطعی است اما باز دو طرف دعوا می‌توانند به رأی اعتراض داشته باشند و دادگاه تجدیدنظر استان نیز می‌تواند در خصوص آن نظر دهد.

بروز خطای پزشکی اجتناب‌ناپذیر است؟

اما بروز خطای پزشکی در هر جای دنیا اجتناب‌ناپذیر است اما نوع برخورد با پزشکان خاطی می‌تواند نقش تأثیرگذار در کاهش این خطاها داشته باشد.

محمدحسین قربانی عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی نیز به این موضوع توجه کرده و معتقد است که پرداخت دیه و جریمه در این خصوص بازدارنده نیست و یک تشکیلات نظام‌مند در این زمینه نیاز است.

وی می‌گوید: معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی اعلام کرده که نظام گزارش دهی خطاهای بیمارستانی با معیارهای جهانی فاصله زیادی داریم.

نماینده مردم آستانه اشرفیه در مجلس شورای اسلامی معتقد است لغو پروانه طبابت مجازات تعیین‌شده در کشورهای توسعه‌یافته برای برخورد با خطاهای پزشکی است.

وی می‌گوید:‌ خطای پزشکی اجتناب‌ناپذیر است اما نوع برخورد با خاطیان می‌تواند عاملی برای کاهش خطاهای پزشکی باشد و این اتفاق در کشورهای پیشرفته رخ می‌دهد تا آمار این خطاها به حداقل برسد.

عضو کمیسیون بهداشت و پزشکی مجلس در ادامه تأکید می‌کند: در ایران برخورد جدی با پزشکان خاطی صورت نمی‌گیرد و حتی اگر برخورد هم شود نه پروانه پزشکی وی لغو می‌شود و نه فعالیتش مختل می‌شود و می‌تواند از روز بعد درجایی دیگر شروع به کار کند.

قربانی باوجودی که اعتقاد دارد که نباید فضایی علیه جامعه پزشکی ایجاد شود خاطرنشان می‌کند: باید فضای شفاف و قوانین جامعی در این خصوص صورت گیرد تا قصور پزشکی به حداقل برسد زیرا این مشکل به‌سلامت مردم مربوط است و جریمه کردن پزشک یا دریافت دیه نمی‌تواند در این زمینه کافی باشد.

پیشرفت علم آمار خطای پزشکی را کاهش می‌دهد؟

همایون هاشمی عضو دیگر کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی معتقد است که آمارهای خطای پزشکی در کشور کاهش داشته است مرجع اصلی رسیدگی به خطای پزشکان نظام پزشکی است و پزشک قانونی در کنار آن به‌عنوان کمکی در تصمیم نهایی این سازمان را همراهی می‌کند.

وی در گفتگو با خبرنگار آنا می‌گوید: خطای پزشکی جزو جدانشدنی علم طب است اما به دلیل ساخت ابزارها و روش‌های جدید درمانی این آمار کاهش چشمگیری داشته است اما یک خطا در همه شرایط وجود داشته و آن‌هم مسئله خطا در تشخیص است.

نماینده مردم میاندوآب در مجلس شورای اسلامی که طبابت را نیز در پرونده کاری خود دارد ادامه می‌دهد: هر پزشک با روش کلینیکی و پارا کلینیکی نوع بیماری مراجع خود را تشخیص می‌دهد اما گاهی این تشخیص‌ها نادرست است و گاهی بیماری درست اما مداخلات اشتباه روند درمان را مختل می‌کند.

“هیچ پزشکی به‌عمد خطا نمی‌کند”این موضوع را هاشمی بیان کرده و ادامه می‌دهد: تشخیص نادرست می‌تواند منجر به زیان‌های جبران نشدنی برای بیمار و پزشک شود اما نمی‌توان خطای پزشکی را نادیده گرفت و این خطاها در نظام پزشکی دنبال و پیگیری می‌شود.

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی معتقد است نسبت به گذشته خطاهای پزشکی کاهش داشته است زیرا ابزار و روش‌های درمانی پیشرفت قابل‌توجهی داشته است

هاشمی می‌گوید: رسیدگی به تخلفات پزشکان با نظام پزشکی است و پزشکی قانونی می‌تواند به‌عنوان کمکی دررسیدن به‌حکم نهایی اظهارنظر کند.

با پزشکان خاطی باید برخورد جدی شود؟

رسول خضری سازمان نظام پزشکی را به یک‌جانبه نظر دادن متهم کرده و اضافه می‌کند: نظام پزشکی طرف پزشکان را می‌گیرد و ما انتظار داریم برخورد جدی‌تری با پزشکان خاطی شود و روند کار به صورتی پیش رود که مردم ترسی از شکایت و با پیگیری شکایت خود نداشته باشند.

وی با اشاره به اینکه خودم پزشکم اما معتقدم پزشکان باید در برابر خطای خود مجازات شوند خاطرنشان می‌کند: همان‌طور که جامعه پزشکی نیازمند حمایت است مردم نیز باید بتوانند از حقوق خود دفاع کنند.

پزشکان زنان و دندان‌پزشکان در رأس خطاهای پزشکی‌اند

بیشترین خطاهای پزشکی مربوط به پزشکان زنان و زایمان، جراحان عمومی و دندان‌پزشکان بوده است.

در حال حاضر بیش از ۷ هزار پرونده خطای پزشکی در پیچ‌وخم رسیدگی هستند که بیش از ۶۰ درصد از آن‌ها، مربوط به بروز عارضه در بیمار بوده است اما نکته مهم این است که این آمارهای خطای پزشکی در ایران بسیار کمتر از میانگین جهانی است.

ایرج حریرچی قائم مقام وزیر بهداشت در گفتگو با خبرنگار حوزه بهداشت و پزشکی گروه اجتماعی خبرگزاری آنا گفت: احتمال اشتباه در بیمارستان یک در ۲۰۰ است.

وی افزود: ممکن است ممکن است قصوراتی در این زمینه رخ دهد که نیاز به برخورد قانونی داشته باشد که بر اساس قانون مجازات‌هایی برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود تا به این طریق احتمال بروز خطا کاهش پیدا کند.

نتیجه آنکه خطای پزشکی به هر دلیل و به دست هر پزشکی ممکن است رخ دهد و گاهی این خطاها از دست تیم پزشکی خارج است و به تجهیزات و آزمایش‌ها و داروهایی که تجویز می‌شود برمی‌گردد. اما بااین‌وجود باید گفت بین قصور با اشتباه فاصله وجود دارد و نباید از خطاهای پزشکان که باجان مردم در ارتباط است به‌راحتی گذشت.