نامه به سردبیر نشریه فرهنگ و ارتقاء سلامت

	بایسته‌های جذب و حفظ نخبگان
	خلیل علی‌محمدزاده
	چکیده (۱۴۳ مشاهده)   |   متن کامل (PDF) (۳۷ دریافت)

نامه به سردبیر

بایسته های جذب و حفظ نخبگان

“نخبه” کسی است که دارای توانمندیهای ذاتی و اکتسابی بوده و بتواند بر اساس ایده ها و دانش فکری، اثرگذاری بارز داشته و منشا تغییر باشد و توانایی نوآوری و خلق اقتصادی داشته باشد. پس در شناسایی نخبگان علاوه بر استادان دانشگاه، باید به فعالیت سایر اقشار نیز معطوف گردید. در واقع هرکس که توانایی علمی و عملی برای حل مسائل کشور و نقش آفرینی به‌ منظور جبران‌ عقب‌ ماندگی های جامعه را دارد، طبعا در دسته بندی نخبگان می تواند جای گیرد.

جذب نخبگان یک مسئله مهم است ولی حفظ آنها مسئله مهمتری است، برای حفظ نخبگان باید به سمت آفرینش محیطی برویم که این افراد بتوانند در آن رشد و ارتقاء علمی بیشتری یابند. گاهی تولید یک محصول جدید می تواند، کل یک سازمان و یا موسسه را چندین سال به جلو براند و این نوع فعالیت ها معمولاً در محیط هایی که نخبگان بخوبی درک می شوند، قابل انجام است.

جذب نخبگان در سازمان ها بر اساس رزومه، تجربه، آیین نامه ها و مصاحبه های تخصصی بخشی از فرایند هست و بخش دیگر مربوط به فنآوری و ایجاد شرایط و ارتباطات محیط کار است. محیط باید به نحوی مستعد  گردد که برای سازمان و همچنین ذی نفعان آن تولید ثروت و ارزش نماید و دوباره بخشی از همان ثروت در راستای پیشرفت علم و فن آوری بکار گرفته شود.

محور اصلی این یادداشت شناخت برخی خصوصیات افراد نخبه است که در انتخاب سبک های مدیریت بر نخبگان بسیار حائز اهمیت است. اگر بخواهیم تنها یک مشخصه مهم را برای افراد نخبه و یا به صورت عام “افراد باهوش” ذکر کنیم(۱). باید عرض شود که اکثر آنها دوست ندارند کسی آنها را مدیریت کند و این مسئله فرایند مدیریت بر آنها را دچار مشکل می کند.  لذا در مدیریت بر نخبگان؛ نیازمند مدیرانی باهوش، با مهارتهای ادراکی بالا، باسعه صدر و انعطاف پذیر و با سبک های مدیریتی مناسب و پاسخگو هستیم.

“جهانی شدن” چالش دیگری است و این مسئله دشواری را باز بیشتر کرده است. از اینرو امروزه در تمام کشورهای پیشرفته و حتی بین آنها رقابت های شدید بر سر جذب و حفظ نخبگان است. افراد نخبه فرصت های بیشتری در اختیار دارند بنابراین آنها منتظر حقوق ماهیانه نمی مانند. آنها توقع دارند این مسئله بخوبی و بدرستی درک شود.

افراد نخبه از رهبران کشورها و سازمان ها به طور کلی پنج انتظار(۲) اساسی دارند:

۱) درجه بالایی از حمایت و پشتیبانی

۲) اذعان به مهم بودن اندیشه ها و ایده های آنها

۳) آزادی عمل برای کاوش، پژوهش و تحقیق و شکست خوردن

۴) حذف روابط مکانیکی و بروکراسی که کشنده و فرساینده ی جان مایه نخبگی است.

۵) رهبران و مدیران از نظر هوشی و البته نه مهارتی، در سطح آنها باشند.

برخلاف آنچه القا می شود؛ به همان میزان که سازمان به عنوان منبعی برای ایده ها به نخبگان نیاز دارد، نخبگان هم به سازمان نیاز دارند تا لوازم و امکانات مناسب در اختیارشان قرار گیرد. به عبارت دیگر؛ نخبگان بدون محیط کار مناسب و امکانات و همچنین سازمانهای با منابع زیاد ولی کم برخوردار از افراد نخبه، رشد و اثربخشی لازم نخواهند داشت. پس سازمانهای پیشرو برای دستیابی به دانش و مهارت نخبگان در کنار جذب آنها، باید به شرایط حفظ و نگهداری آنان مرتبا توجه نمایند.

اینجا ضرورت دارد به چند ویژگی دیگر نخبگان(۲) نیز پرداخته شود تا در مستند حمایت طلبی از نخبگان و در حیطه سیاست‌گذاری‌ و قانونگذاری و برنامه ریزی مدنظر قرار گیرند.

۱) سلسله مراتب منعطف موضوع مهمی است. اکثر نخبگان نسبت به سلسله مراتب بی تفاوت هستند و غالباً حتی در مقابل ترفیعات با بی تفاوتی برخورد می کنند. این درجه آزادی در رفتار مدیران و ساختار سازمان های حمایتی و ذیربط باید منظور گردد.

۲) نخبگان مایلند نزدیک به مهارت و کار واقعی خود باقی بمانند، لذا اشتیاق کاری آنها بایستی در نظر گرفته شود. نخبگان واقعی دنبال مقام و پست و مسئولیت های پرطمطراق و جدید نیستند.

۳) آنها می خواهند “حس خودیابی” را به دست آورند. معمولا نمودار سازمانی برای آنها ملاک نیست. آنها بیشتر دنبال شبکه‌ سازی هستند تا از بازخورد حاصل از روابط فراسازمانی، حس خودشکوفایی را به دست آورند. بنابراین درسطوح مختلف مدیریت بر نخبگان این نکته نیز باید مورد پذیرش واقع شود.

۴)نخبگان به سرعت بی‌صداقتی را تشخیص می دهند و در مقابل آن واکنش نشان می دهند. لذا هرگز به شیوه های شعاری و از طریق وعده های ناصادق نباید با حس و ذهن و فکر و وقت آنها بازی شود.

و اما کلام پایانی؛ اولا؛ هوش، استعداد و تخیل و دانش منابع ارزشمندی هستند، لکن با مدیریت سیستمی و اثربخش و تحت کنترل های مناسب باید به نتایج مفید منجر شوند.(۳) ثانیا؛ تعامل دو جانبه میان نخبگان و نظام مدیریت کشور که در رهنمودهای مقام معظم رهبری نیز بارها به آن اشاره گردیده است، لازم است و آن اینکه؛ از یک طرف مسئولان باید موثرتر و جدی تر به‌ دنبال تعامل با نخبگان و ارائه خدمات و رفع موانع کار آنان باشند و از طرف دیگر نخبگان باید همه ظرفیت های خود را در اختیار پیشرفت و اعتلای کشور قرار دهند.(۴) ثالثا؛ تحقق اقتصاد غیرمتکی بر منابع و ذخایر زیرزمینی در حکمرانی مطلوب بر کشور امری ضروری است.(۴) این راهبرد به این معنی است که اقتصاد در کشور نخبگانی، متکی بر هوش و استعداد جوانان و تولید علم و دانش و فنآوری است(۵) و در ارتباط با چنین اقتصاد پابرجایی مسئولین، جامعه نخبگانی و شرکت های دانش بنیان در یک زمینه مدیریتی و فرهنگی قوی، ماموریت و  مسئولیت جدی و مستمر دارند.

گذرواژه ها:جذب و حفظ نخبگان، فرهنگ، اقتصاد دانش بنیان، ساختار سازمانی، نوآوری، شبکه سازی، ایده، سبک مدیریتی، محیط

1. شایان ذکر است که به هر فرد بااستعداد و باهوش، نخبه گفته نمی شود. در صورتی که این افراد در زمینه ای چیزی موثر یاد بگیرند و بعد از دانش و یا مهارت فراگرفته شده، کاری موثر برای جامعه انجام دهند، نخبه محسوب  می شوند، پس صرف برخورداری از هوش و استعداد، نخبگی را رقم نمی زند.

2. Goffee R, Jones G. Leading clever people. Harv Bus Rev. 2007 Mar;85(3):72-9, 142. PMID: 17348171.

3. Drucker P.F, The Effective Executive. April 2002.

4. مقام معظم رهبری، بیانات در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر تحصیلی، ۱۴۰۱/۷/۲۷٫

5. مقام معظم رهبری، بیانات در دیدار جمعی از نخبگان، ۱۴۰۰/۸/۲۶٫

Khalil Alimohammadzadeh

۱٫ professor, Department of Health Services Management, North Tehran  Branch, Islamic Azad University. Economics Policy Research Center, Tehran Medical Sciences, Islamic Azad University, Tehran, Iran. ORCID CODE :0000-0002-2376-9256, E mail: dr_khalil_amz@yahoo.com
Academic Email: alimohamadzadeh@iautmu.ac.ir

۲٫ Associate Fellow of the Academy of Medical Sciences of the Islamic Republic of Iran.

*Corresponding author: Kh  Alimohammadzadeh

 M.D., Ph.D., professor, Alimohamadzadeh@iautmu.ac.ir

*خلیل  علی محمدزاده

۱٫ استاد تمام گروه مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، مرکز تحقیقات سیاستگذاری اقتصاد سلامت، دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران، ایران، کد ارکید:۹۲۵۶-۲۳۷۶-۰۰۰۲-۰۰۰۰، ایمیل: dr_khalil_amz@yahoo.com، ایمیل  دانشگاهی:Alimohamadzadeh@iautmu.ac.ir

۲٫ عضو وابسته فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران

نویسنده مسئول*

خلیل علی محمدزاده(.M.D., Ph.D)، ایمیل: Alimohamadzadeh@iautmu.ac.ir