شبکه بهداشتی کشور در شهرهای بزرگ کارایی ندارد

در باره ی بهداشت و درمان ایران

دکترکامران باقری لنکرانی

وزیر سابق بهداشت و درمان

شبکه بهداشتی کشور فرسوده شده و نیاز به بازسازی دارد، این شبکه در گذشته نیز هیچگاه در شهرهای بزرگ کارایی کافی نداشته است و با توجه به رشد بیماریهای غیر واگیر باید متحول شود.

 امسال با توجه به ابلاغ سیاستهای کلی سلامت، موضوع سلامت ابعاد برجسته تری نسبت به سال های قبل دارد و فرصت اقدامات اساسی در این عرصه از هر زمان دیگر فراهم تر است.

 همه ما برای اجرایی شدن این سیاستها باید احساس مسئولیت کنیم و به قوای سه گانه کشور کمک کنیم تا بتوانند سیاستهای کلی سلامت را اجرا کنند.

همه باید برای اجرایی شدن این سیاست ها تلاش کنیم. کسی نباید در برابر این مسئولیت شانه بالا بیندازد یا بر سلیقه متفاوت خود تکیه کند.

مسئولیت همه به ویژه قوه مجریه و مقننه در این بین بسیار بالاست. دانشگاهیان هم باید بر فرهنگ سازی و تبیین این سیاست ها و یافتن راه های اجرایی شدن آنها تلاش کنند.

این نگرانی وجود دارد که برخی به دنبال سیاست گذاری در پشت درهای بسته باشند. ضمن اینکه این روش در موضوعی چون سلامت که مداخله گران فراوانی دارد، جواب نمی‌دهد، بیم آن هم هست که سیاستگذاری به همه جنبه ها به ویژه جنبه های انگیزشی و تعاملی این سیاست ها توجه کامل نداشته باشد. این کار یک یا چند نفر نیست. همه دست اندرکاران نظام سلامت و همه مردم را باید درگیر کرد.

در قانون اساسی و برنامه های توسعه احکام مشخصی در مورد سلامت وجود دارد. اما متأسفانه برخی ابهامات اجرایی شدن این احکام را مختل می کرد. مثلاً موضوع تولیت یکی ار مهمترین مسائل در بخش سلامت است.

سلامت موضوعی چند بخشی است. با یک نگاه هر فرآیندی در کشور به نوعی با سلامت در ارتباط است. هر اقدامی یا سلامت را ارتقا می‌بخشد یا مختل می‌کند. مسکن، راه، غذا و ورزش و حتی اسباب بازی و نحوه پر کردن اوقات فراغت و بسیاری از مسائل دستگاهها ی مختلف بر سلامت جامعه اثرگذار هستند چه رسد به مسائلی که مستقیماً سلامت را تحت تأثیر قرار می‌دهد نظیر بیمه ها .

متأسفانه بحث تولیت نظام سلامت به خوبی در این بین روشن نبود که بالاخره چه کسی باید هماهنگی این سلامت محوری را بر عهده بگیرد. تشکیل وزرات رفاه و بعد هم وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این بین مسئله را غامض تر کرد. تصریح بر تولیت وزرات بهداشت و اینکه سیاستگذاری برای بیمه ها هم باید با محوریت وزارت بهداشت باشد، گام مهمی برای شفاف سازی و بسیج همه امکانات کشور برای این مهم تلقی می‌شود.

مجلس نهم پیش از دولت یازدهم یعنی در دولت دهم نیز بخش مهمی از درآمد حاصل از یارانه ها را به بهداشت و درمان اختصاص داد و وزارت وقت صحبت از رایگان شدن درمان می‌کرد. تخصیص دیرهنگام این مبلغ و بعد هم هزینه شدن آن بدون برنامه عملاً تغییری در وضعیت به وجود نیاورد. تخصیص اعتبارات باید به هنگام و پایدار باشد تا نظام سلامت بتواند برنامه ریزی کند.

در موضوع اقتصاد مقاومتی دیدیم که تأکید رهبری این بود که غذا و دارو به عنوان کالای راهبردی باید از امنیت و پایداری دائمی برخوردار باشند. اگر کسی در این بین بی مبالاتی کرد نباید این را به گردن اقتصاد مقاومتی انداخت. اقتصاد مقاومتی فرسنگ ها با اقتصاد ریاضتی فاصله دارد. کژاندیشی است اگر همه چیزها را به بهانه تحریم توجیه کرد.

کانون هزینه های های درمان به شدت در حال تغییر است. سال ها پیش این کانون در دستمزد پزشک بود. در سال های اخیر درصد هزینه دستمزد رو به کاهش و درصد هزینه ناشی از امور تشخیصی و پارا کلینیک، در کنار هزینه های داروهای گرانقیمت رو به فزونی نهاده است و بسیار پیش می‌آید بیماری را در درمانگاه با ویزیت ۱۱ هزار تومان می‌بینیم که بیمار از آن ۹۰۰ تومانش را در طرح پزشک خانواده می‌پردازد ولی هزینه دارو و آزمایش بیمار به چند صد هزار تومان می‌رسد.

تمرکز صرف بر تعرفه خدمات و بی توجهی به این عرصه ها باعث می‌شود سیاست ها اجرایی نشود. همین امر باعث می‌شود که تأکید بر تدوین راهنماها و استاندارد سازی درمان که در این سیاست ها مورد توجه جدی قرار گرفته ، اهمیت خود را بیش از گذشته نشان دهد.

باید جایگاه ارائه خدمات معلوم باشد. خدمات دولتی برای اقشار ضعیف جامعه و برای مناطق محروم ضروری هستند. نباید سیاستی گذاشت که بیمارستان های دولتی و طبابت تمام وقت دولتی تضعیف شود. بخش دولتی و خصوصی و حتی بخش های عمومی باید مکمل هم باشند. اگر کسی در بخش دولتی ۲۰ سال عمرش را گذاشت و مطب نزد این را باید تشویق کرد نه اینکه به تمسخر گرفت.

در بخش خصوصی هم باید شرایط را به سمتی برد که تعرفه مربوط به اصل خدمت عادلانه باشد. تفاوت زمین تا آسمانی با تعرفه دولتی توجیهی ندارد و البته هزینه سرمایه گذاری و استهلاک در تعرفه های بخش خصوصی همانگونه که در قانون بیمه همگانی مصوبه اوایل دهه ۷۰ آمده باید اضافه شود.

اکنون همه نگاه ها به درمان است و این به دلیل مشکلات بارز این عرصه است. اما تاکید بر بهداشت، ارتقای سلامت و پیشگیری و از آن سو تأکید بر توانبخشی و بازتوانی را نباید فراموش کرد.

مایلم در خصوص بهداشت این را تاکید کنم که نظام شبکه احتیاج به نوسازی دارد. این نوسازی باید هم در برنامه ها و هم رویکرد ها و هم در ارائه کنندگان خدمات باشد.

موضوع بیماری های غیر واگیر در حال حاضر بار بیشتری را بر سلامت ایرانیان تحمیل می‌کند . هر چند که خطر بیماری های عفونی را هم نباید دست کم گرفت.

از سه کشوری که فلج اطفال را ریشه کن نکرده اند دو تایشان همسایه ما هستند . بیماری های نو پدید و باز پدید نظیر برخی ویروسها، هپاتیت ها و اچ ای وی و حتی سل باید پوشش لازم را دریافت کنند .

در حال حاضر بیش از ۱۰ میلیون نفر دانش آموخته دانشگاهی دارد . ضریب نفوذ اینترنت در کشور ما بالاست. نمی‌توان با نیروهایی که از دریافت کنندگان خدمات اطلاعات کمتری دارند به مراقبت یا پیشگیری پرداخت. باید در این ساختار تغییر به وجود آورد.

شبکه بهداشت هیچگاه در شهرهای بزرگ و کلانشهرها ضریب نفوذ بالایی غیر از موضوع واکسیناسیون پیدا نکرد. این را باید علت یابی کرد و برای حل آن سرمایه گذاری کرد. اگر همه بودجه اختصاصی صرف درمان شود این تحولات مهم رقم نخواهد خورد.