طرح درس برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک

طرح درس برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک در بهداشت و درمان

نام استاد: دکترخلیل علی محمدزاده    رتبه دانشگاهی: استاد        رشته تحصیلی: دکترای پزشکی و دکترای تخصصی مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی

گرایش تخصصی: اقتصاد بهداشت و درمان و مدیریت استراتژیک در نظام سلامت

۱ـ اطلاعات عمومی:

نام درس: برنامه ریزی خدمات بهداشتی ودرمانی                نوع درس : نظری         تعداد واحد : ۳               درس پیشنیاز: اصول و مبانی مدیریت

فراگیران: دانشجویان رشته مدیریت بهداشت و درمان                                                                                  مقطع تحصیلی :  کارشناسی  ارشد               

محل تشکیل کلاس: دانشکده مدیریت و علوم اجتماعی                                                                            زمان تدریس:  جهارشنبه ها                                                                   

۲ـ مقدمه:

أَعْقَلُ النَّاسِ أَنْظَرُهُمْ فِی الْعَوَاقِب
داناترین مردم کسی است که آینده را بهتر ببیند.
غررالحکم، ج ۱، ص ۲۱۱

مقوله “سلامت” در جهان امروز از مهمترین مسایل کشورها و به عنوان حق مسلم همه انسان ها برای خوب زیستن شناخته شده و تولید مؤثر، توزیع عادلانه و بهره برداری مناسب از خدمات بهداشتی و درمانی جهت ارتقاء سلامت با برنامه ریزی و مدیریت کارآمد و اثربخش امکان پذیر خواهد بود. عصری که در آن به سر می بریم،

عصر تغییرات شگرف و تحول در شکل، محتوی و اولویت های مسایل مرتبط با انسان در تمامی حیطه ها از جمله حوزه سلامت و خدمات بهداشتی و درمانی به شمار می رود. تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، علمی و تکنولوزیکی، فرایند رشد، توسعه مهاجرت، توسعه شهرنشینی، دگرگونی ساختار خانواده، کاهش مرگ و میر کودکان، تغییر الگوی بیماری ها، افزایش امید به زندگی، تغییر در نگرش به سلامت و کیفیت زندگی و بالاخره گذار جمعیت، اپیدمیولوژیکی و بهداشت، نیازها و انتظارات جدیدی را بوجود آورده است. در متن این تحولات و دگرگونی ها، بی عدالتی ها در دسترسی به خدمات بهداشتی درمانی، چگونگی کیفیت خدمات سلامت، ناهماهنگی در سطوح مختلف ارایه خدمات، منابع و اعتبارات نامناسب و ناکافی، چگونگی تخصیص و توزیع منابع به بخش های مختلف بهداشتی درمانی، چالش های پیش روی سیاست گزاران و مدیران نظام سلامت به شمار می رود.

در سال های اخیر توجه روزافزونی نسبت به برنامه ریزی، به عمل آمده و تنها راه اثر بخشی و کارآمدی مدیران، در بهره گیری از برنامه ریزی، جستجو شده است. گذر سریع زمان، وقوع تغییرات مداوم و اغلب غیر قابل پیش بینی و محدودیت امکانات و منابع، امکان اقدام و فعالیت در عرصه های مختلف زندگی را بسیار مشکل نموده و نیاز به برنامه ریزی های دقیق و کارشناسانه را تا سطح یک نیاز حیاتی بالا برده است. برنامه ریزی قبل از آنکه یک تکنیک و فن باشد، یک نحوه تلقی و باور است که مدیران را به تفکر درازمدت و آینده نگری و پیش بینی افق های دوردست، ترغیب می کند در سازمانی که این باور و اعتقاد وجود نداشته باشد، بستر مناسبی برای رشد وتوسعه برنامه ریزی وجود نخواهد داشت.

 برنامه ریزی استراتژیک چون چتری بر سازمان و عملیات و اقدامات آن سایه می گسترد و مدیران و مسئولان امور را در انجام فعالیت های شان هدایت می کند. رفتار یک مدیر که بر مبنای تفکر استراتژیک عمل می نماید، باید با دیگران متفاوت باشد. این امر نه تنها مستلزم شناخت وضعیت فعلی- چه از نظر عوامل داخلی و چه از نظر عوامل بیرونی- و نگاهی جامع و در عین حال کاربردی از اهداف بلندمدت و کوتاه مدت است، بلکه به دلیل ماهیت متغیر و پویای حرکت های طبیعی و اجتماعی، بدون آشنائی به گذشته افراد، سازمان ها و جوامع و ترسیم روند حرکتی تغییرات، غیر ممکن می نماید؛ همچنان که در فرمایش گهربار امام علیعلیه السلام، لزوم و اهمیت شناخت مبداء حرکت، در کنار وضعیت فعلی و مقصد نهائی بخوبی تبیین شده است، آنجا که می فرماید: خدا رحمت کند آن کس را که می داند از کجاست، در کجاست. به کجا می رود.

نکته ای که توجه به آن ضروری است اینکه برنامه ریزی استراتژیک، مدیران و مسئولان رده های پایین سازمان را از وظیفه اصلی آنان که برنامه ریزی عملیاتی است، بی نیاز نمی سازد . آنان باید با الهام از استراتژی های تعیین شده و با توجه به اهداف کلی سازمان به برنامه ریزی های عملیاتی بپردازند و اهداف جزئی شده در واحد خود را تحقق بخشند.

۳ـ هدف کلی:

آشنایی دانشجویان با تعاریف، مبانی و روش های مختلف برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک در سازمان ها

 ۴ـ اهداف اختصاصی:

دانشجویان در پایان ترم تحصیلی با موارد زیر

۱٫ با مفاهیم، اصطلاحات و اهمیت برنامه ریزی استراتژیک و مدیریت استراتژیک در سازمان ها آشنا گردند.
۲٫ با سیر تکاملی و مراحل برنامه ریزی استراتژیک در سازمان های خدماتی و نظام بهداشت و درمان آشنا شوند.
۳٫ با روش های ارزیابی داخلی و خارجی به منظور شناخت نقاط ضعف ،نقاط قوت ،تهدیدها و فرصت های سازمان آشنا شوند.
۴٫ نحوه تدوین بیانیه رسالت، دورنما و ارزش ها  و اهداف سازمانی(MVVO) برای یک سازمان فرضی را یاد بگیرند.
۱٫ با استراتژی و نحوه تدوین آن آشنا شوند.
۶٫ تدوین اهداف کلی و اهداف اختصاصی را به صورت عملی تمرین کنند.
۷٫نحوه تبدیل اهداف به برنامه عملیاتی را به صورت عملی تمرین کنند.

 ۵ـ اهداف کاربردی

-آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات رایج در برنامه ریزی استراتژیک ؛ دانشجو در پایان دوره قادر باشد:
-برنامه ریزی استراتژیک را تعریف کند. –
-مدیریت استراتژیک را تعریف کند. –
-اهمیت و مزایای برنامه ریزی استراتژیک را تحلیل کند. –
-آشنایی با کاربرد روش ها و ابزار های برنامه ریزی؛ دانشجو در پایان دوره قادر باشد:
-سیر تکاملی و مراحل برنامه ریزی استراتژیک را توضیح دهد. –
-روشهای برنامه ریزی در نظام بهداشت و درمان را شرح دهد. –
-روش های تحلیل و ارزیابی داخلی و خارجی سازمان را شرح دهد.
-روش های تدوین بیانیه رسالت، دورنما و ارزش های سازمان را بداند.
-استراتژی ها و روش های تدوین استراتژی ها توضیح دهد.
-نحوه تدوین اهداف کلی و اختصاصی را شرح دهد.
-برنامه عملیاتی را به صورت عملی تدوین نماید.
-آشنایی با انجام عملی برنامه ریزی در یک سازمان سلامت ؛ دانشجویان در پایان دوره قادر باشند بصورت تیمی:
-بیانیه رسالت ،دورنما و ارزشها ی موجود (یک سازمان بهداشت و درمان) را بر اساس چک لیست به طور جامع تحلیل کند.
-بیانیه رسالت، دورنما و ارزشها برای یک سازمان بهداشت و درمان تدوین نماید.
-تحلیل و ارزیابی داخلی و خارجی برای یک سازمان سلامت را به منظور شناسایی نقاط ضعف، نقاط قوت، تهدیدها و فرصت ها (SWOT) به طور کامل انجام دهد.
-بر اساس نتایج ارزیابی داخلی و خارجی بیانیه رسالت، دورنما و ارزش های سازمان سلامت را نهایی کند.
-استراتژیهای کلی و جزیی را بر اساس شواهد و مستندات برای یک سازمان سلامت تدوین نماید.
-اهداف کلی و اختصاصی را بر اساس مستندات موجود برای یک سازمان بهداشت و درمان تدوین نمایند.
-برنامه عملیاتی برای اجرایی کردن اهداف اختصاصی را مطابق مستندات و به طور جامع تدوین نماید.

۶ـ روش تدریس:

سخنرانی برنامه ریزی شده (Lecture)، بحث و تبادل نظر جمعی(مشارکت)، Case Report، پرسش و پاسخ و کارگروهی

۷ـ وسایل سمعی و بصری: استفاده از ماژیک، وایت برد، ویدئو پروژکتور و اسلاید، فرم های مورد نیاز در بعضی از مباحث کلاسی برای کار عملی

۸ـ روش ارزشیابی: ارزشیابی شامل حضور و مشارکت فعال در کلاس، انجام تکالیف کلاسی و آزمون پایان ترم می باشد.

۱۰ـ نمره قبولی: ۱۴ از ۲۰ (نمره کل: کلاسی ۲ و کتبی ۱۸)

۱۱ـ غیبت حداکثر سه جلسه باعث حذف واحد و محرومیت از امتحان کتبی است.

۱۲ـ منابع:

– فرد آر دیو.ید. مدیریت استراتژیک ترجمه سید محمد اعرابی و علی پارسائیان، تهران : دفتر پژوهش های فرهنگی ، ۱۳۷۹٫
– آرمسترانگ، مایکل، مدیریت استراتژیک منابع انسانی(راهنمای عمل) ، ترجمه: سیدمحمد اعرابی و داود ایزدی. تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی، ۱۳۸۱٫
– بامبرگر، پیتر و مشولم، آلن ، استراتژی منابع انسانی (تدوین، اجرا، آثار)، ترجمه: علی پارسائیان و سیدمحمد اعرابی . تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی، ۱۳۸۱٫
– پیرس و رابینسون، برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک، ترجمه: خلیلی شورینی سهراب، تهران: انتشارات یادواره کتاب، ۱۳۷۷ .
– صمدی ، ابراهیم، مدل های مدیریت وبرنامه ریزی استراتژیک، تهران: مرکز مطالعات و پژوهش های مدیریت، ۱۳۷۱٫
– طبیبی سیدجمال الدین، ملکی محمد رضا “برنامه ریزی استراتژیک ” انتشارات وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، تهران، ۱۳۸۲٫
– آیت اللهی علیرضا ،”اصول برنامه ریزی “، چاپ سوم ، مرکز آموزش مدیریت دولتی، تهران، ۱۳۸۰٫
– توفیقی شهرام ،”مفاهیم کلیدی در سیاست گذاری بهداشت و درمان “، انتشارات شهرآب، تهران، ۱۳۸۲٫
– گرین اندرو،” اصول برنامه ریزی بهداشتی”.ترجمه عبادی فرد آذر فربد، مقتدری اعظم، بیضایی گیتی بانو، غاشیه، تهران، ۱۳۷۸٫
– علی محمدزاده خلیل، مطالب تدریس شده در کلاس؛ درسنامه برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک در بهداشت و درمان، تهران، ۱۳۹۶

آدرس های علمی و پ‍‍ژوهشی دکترخلیل علی محمدزاده

خلیل علی محمد زاده ^{۱ و ۲ *}

۱ استاد گروه مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، مرکز تحقیقات سیاستگذاری اقتصاد سلامت، دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران، ایران. شماره ارکید: ۹۲۵۶-۲۳۷۶-۰۰۰۲-۰۰۰۰

*نویسنده مسئول: خلیل علی محمدزاده ((M.D., Ph.D.))، dr_khalil_amz@yahoo.com

 Khalil Alimohammadzadeh ^{1 ,2} 

^۱ Professor, Department of Health Services Management, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Health Economics Policy Research Center, Tehran Medical Sciences Islamic Azad University, Tehran, Iran . orcid.:0000-0002-2376-9256

*Corresponding Author: Khalil Alimohammadzadeh (M.D., Ph.D.), dr_khalil_amz@yahoo.com