سبک زندگی و بیمارستان‌های ارتقاء دهنده سلامت

سخنرانی دکتر خلیل علی‌محمدزاده

“همایش مهارت‌های سبک زندگی”

مرکز تحقیقات سبک زندگی، ۱۹ آبان ۱۳۹۴

دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی واحد تهران

بسم الله الرحمن الرحیم

عرض سلام دارم و تشکر از حوصله‌ای که به خرج دادید. به آقای دکتر مقدم نیا دست مریزاد عرض می‌کنم، ریاست محترم مرکز تحقیقات سبک زندگی که زحمت تشکیل این جلسه را کشیده‌اند. همچنین سرکار خانم دکتر اسلامی که تلاش‌های شایسته‌ای دارند. به نوبه‌ی خودم از سخنان مهمان عالیقدر آقای دکتر محسن میرابی استفاده کردم. همچنین بحث‌هایی که آقای دکتر افتخار اردبیلی ایراد نمودند. برداشت بنده این است که سبک زندگی در همه‌ی لحظات زندگی تاثیرگذار است. هم متن زندگی و هم حتی حواشی زندگی را سبک زندگی می‌سازد.

به همین دلیل پرداختن به سبک زندگی بسیار مهم است. سالم‌سازی این سبک، ایرانی‌سازی این سبک و اسلامی‌سازی این سبک به ویژه در عصر کنونی امری لازم و ضروری است. ما از رهگذر این همایش‌ها باید رغبت پیدا کنیم و انگیزه در خود ایجاد کنیم، تا سبک زندگی‌مان را مرور کنیم. به این معنی که اگر برخی عادات مان نادرست است، آنها را درست کنیم. اگر بخشی از عادات مان درست است، بر آنها اصرار و پافشاری کنیم. یعنی شغل‌مان را، خانه‌مان را، اجتماع‌مان را، تحصیل‌مان را، خانواده‌مان را و هر آن چیزی که در اختیار داریم؛ زمان را، جوانی را، فرصت‌ها را، قوت‌ها را، مقابله با ضعف‌ها و تهدیدها را، همه را براساس سبک درست مدیریت کنیم. مثلاً اگر کسی هستیم که به نظم اهمیت نمی‌دهیم. صبح که بیدار می‌شویم، تختخواب خود را مرتب نمی‌کنیم، حالا با شرکت در این همایش از فردا آدم دیگری بشویم. خود را متعهد بدانیم که پس از بیدار شدن از خواب تختخواب خود را مرتب کنیم. از همین یک کار ساده و کوچک نتیجه خواهیم گرفت. هم در طول روز و هم عصر یا شب که به خانه می‌آئیم، از دیدن تختخواب مرتب خود، حس خوبی خواهیم داشت. انرژی برای کارهای دیگرمان خواهیم گرفت.

اگر در زندگی عادی خودمان، هر چیزی را سرجایش نمی‌گذاریم، مثلاً کتاب را می‌خوانیم و به قفسه کتاب برنمی‌گردانیم، لباس جدید می‌پوشیم، ولی لباس قبلی را در جای خودش قرار نمی‌دهیم و همینطور بقیه چیزها. یا داخل کیف‌مان همه چیز درهم و بهم ریخته است. در این امور سازماندهی داشته باشیم. اگر خود را به این کارها عادت دهیم. یعنی عادت کنیم که هر چیزی را در جای خود قرار دهیم. تاثیرات این کارها را خواهیم دید. یکی از چیزهایی که ما را از برنامه‌های خودمان بازمی‌دارد، این است که صبح زود به جای اینکه برنامه آن روز را یا روزهای آتی را مرور کنیم، تازه توان، وقت، انرژی و ذهن‌مان معطوف به انجام کارهای روز قبل باشد. مثلاً مجله و روزنامه‌هایی که روز قبل خوانده‌ایم، هنوز جمع نکرده‌ایم. ظرف‌های دیشب را هنوز نشسته‌ایم، لباس‌هایی که امروز باید بپوشیم، از قبل آماده نکرده‌ایم. وقتی ما یک یا چند روز از برنامه عقب هستیم، یعنی برای امروز و فردایمان برنامه نداریم. صبح زود بلند شدیم بجای اینکه وقت مان را صرف ورزش، خانواده و خوردن یک صبحانه‌ی خوب دسته جمعی بکنیم، تازه باید صرف انجام کارهای به جا مانده از روز قبل کنیم. عادت‌های بد که می‌ گویم، اینها هستند. یک سبک زندگی خوب باید این عادت‌‌های بد را از ما بگیرد. به ظاهر ساده و پیش پا افتاده‌اند، ولی دقت در این‌ها، دیدمان را به خودمان، اطرافمان و زندگی‌مان تغییر خواهد داد.

حکایت سنگریزه است. ریز و ناچیز است ولی اگر داخل جورابمان و کفش‌مان برود، ما را از راه رفتن باز خواهد داشت. ما حتماً باید بایستیم، جوراب یا کفش‌مان را درآوریم و آن سنگریزه را از خود جدا کنیم. بنده یادم هست، ۲۸ سال پیش که می‌خواستم در کنکور شرکت کنم، قبل از اینکه برای کنکور پزشکی برنامه‌ریزی کنم، یک ماه برای این گذاشتم که دو تا دندانم که آسیب داشت را ترمیم کنم، چون به تجربه می‌دیدم که همین دو تا دندان که گاهی درد می‌کنند، در حین مطالعه بخشی از وقت مرا می‌گیرند و انرژیم هدر می‌رود.

در زندگی امروزی همه ما ورزش‌، تحرک و تفریحات سالم کم شده است. اینترنت، وایبر، واتس‌آپ، تلگرام و ابزارهایی از این قبیل حتی با وجود بودن در میان خانواده و اجتماع، ما را دچار تنهایی کرده، عادت به این ابزارها نشاط و تحرک را از ما می‌گیرد. و شما می‌دانید کم تحرکی زمینه‌ساز بیماری‌های قلبی – عروقی و دیابت است.

ما برای انجام برنامه‌های روزانه خود به روحیه، شادابی و آرامش نیاز داریم، تمرینات ورزشی یکی از این برنامه‌هاست. اگر در سبک زندگی خودمان ورزش نباشد، تمرینات ورزشی نباشد، خستگی، کم طاقتی و افسردگی به سراغ‌مان خواهد آمد. یک زمانی در خانه‌ها تنها چیزی که تحرک را از ما می‌گرفت، کنترل تلویزیون برای عوض کردن کانال‌ها بود ولی الان این وسایل زیاد شده، غالب این وسایل هم برای خانم‌ها اختراع شده است! در حال حاضر در کشور ما بیش از ۵۰ درصد افراد به ویژه خانم‌ها با چاقی مواجهند، ۲۰ درصد مردم از فشار خون رنج می‌برند، ۳۰ درصد چربی بالا دارند. بیش از ۲۳ درصد فرمودند، افسردگی در مردم هست. اغلب اینها ریشه در سبک زندگی دارد. اگر سبک زندگی‌مان را عوض کنیم، این بیماری‌ها و به دنبال آن میزان مرگ و میرها کاهش خواهد یافت. اینکه فعالیت فیزیکی‌مان روز به روز کمتر می‌شود، اینکه فست‌فودها جای رژیم غذایی مناسب را گرفته‌اند، اینکه برای پاکیزه نگه داشتن هوا کمتر تلاش می‌کنیم، اینکه به سالم‌سازی محیط زیست‌مان بی‌اعتنایی‌هایی صورت می‌گیرد، اینکه ناآرامی و ناامنی در زندگی‌مان بیشتر شده، همه اینها عادات بد ما هستند. بدعادتی‌هایمان را باید با عادات خوب جایگزین کنیم.

امروزه تاکید سازمان بهداشت جهانی بر فعالیت‌هایی متمرکز است که شیوه زندگی افراد را اصلاح کند. مثلاً توصیه شده: اگر در آپارتمان زندگی می‌کنیم تا طبقه اول از پله برویم و سپس از آسانسور استفاده کنیم. یا اگر از محله‌مان خرید می‌کنیم، مثلاً نون می‌خریم، گوجه‌فرنگی می‌خریم، حتی‌الامکان از خودرو استفاده نکنیم. بهتر است آخر هفته با خانواده به فضای سبز و پیاده‌روی برویم. در بعضی کشورها، سرویس‌های حمل و نقل ادارات، کارکنان را یک کیلومتر پائین‌تر از اداره پیاده می‌کنند. محور توسعه و پیشرفت هر کشوری، انسان سالم، دانا و تواناست یعنی انسانی که اول سلامت جسمی، روحی، معنوی و اجتماعی دارد و سپس انسانی که دارای دانش، بینش و معرفت است و انسانی که دارای تخصص و مهارت در انجام کارهاست.

امروزه سازمان بهداشت جهانی محیط‌ های ارتقاء دهنده سلامت را مطرح می‌کند. مثل مدارس ارتقاءدهنده سلامت، کارخانه‌های ارتقاء دهنده سلامت، بیمارستان‌های ارتقاء دهنده سلامت (Health Promoting Hospital). یعنی بیمارستان‌های امروزی فقط کارشان، دیگر تشخیص و درمان نباشد بلکه در آموزش، بهداشت و ارائه خدمات مراقبت‌های بهداشتی و پیشگیری از بیماری‌ها کار کنند. یعنی بیمارستان‌ها هم باید سازمان و سبک کارشان را تغییر دهند، چرا؟ برای اینکه مهمترین هدف، افزایش کیفیت روزهای زندگی است. افزایش تخت‌های بستری و بالا بردن ضریب اشغال تخت فقط در حد نیاز قابل قبول است. هنر این است که ما بگوئیم با آموزش و تغییر سبک زندگی و مهارت افزایی درصدی را از بستری شدن نجات دادیم. نگذاشتیم که کار به جراحی بکشد، نه اینکه مرتب ببینیم که مثلاً تعداد بیماران بستری شده‌مان هر سال چند درصد افزایش دارد. هدف این است که آدم‌های سالم، چرخ‌های توسعه علمی، فرهنگی و اقتصادی کشور را بچرخانند. نه اینکه آنقدر مریض تولید شود که صرفا اقتصاد بیمارستان بچرخد؟!

یکی از وظایف این بیمارستان‌ها، این است که در عوامل اجتماعی موثر و تعیین کننده در سلامت کار کنند و از این طریق سلامت بیماران، کارکنان و جامعه را ارتقاء دهند. حتی پیشنهاد شده که بیمارستان‌ها برای این کارها، ساختار و سازمان خود را تغییر دهند. در این بیمارستان‌ها مراقبت‌های سبز سازگار با محیط زیست مطرح می‌شود. سبک زندگی در طب ایرانی و اسلامی ما از گذشته، در پیشگیری و درمان بیماری‌ها مسئله مهمی بوده و مورد توجه بوده و هم اکنون‌ می‌بینیم در همه کشورها و به ویژه سازمان بهداشت جهانی به سبک زندگی توجه ویژه‌ای مبذول می‌کنند. از سال ۱۹۸۶ بیمارستان‌های ارتقاءدهنده سلامت مطرح شده و حالا شبکه ملی، منطقه‌ای و جهانی آن شکل گرفته و تثبیت شده است. در حال حاضر سلامت در دنیای پیشرفته به این مسیر هدایت شده است. پس سبک زندگی در پیشگیری و درمان بیماری ها و افزایش توانمندی افراد جامعه نقش های مهمی ایفا می کند.

عرایضم طولانی شد، جمع بندی کنم: تغییر در سبک زندگی و اصلاح عادت‌های بد و روی آوردن به عادت‌های خوب مثل ورزش، رژیم غذایی مناسب، نظم در زندگی، داشتن برنامه، پشتکار و تحمل و نیز مثبت اندیشی، خوش‌رویی و صدها مورد اثرگذار دیگر در زندگی و اجتناب از ده‌ها مورد تهدیدزا و خطرآفرین باعث خواهد شد که ما زندگی بهتر، کیفی‌تر، کارآمدتر، اثربخش‌تر و بهره‌ور‌تری داشته باشیم. همه‌ی شما را به خدای مهربان می‌سپارم.