چالش هایی برای مدیریت بیمارستان

اقتصاد

افزایش فزاینده هزینه های بیمارستانی نیازمند توجهات اساسی مدیران و مشاوران مالی آنها در زمینه کارایی بیمارستان ها می باشد. عدم کارایی بیمارستان ها می تواند منتج از علل زیر باشد:

۱) استفاده نامناسب از درمانهای مؤثر

۲) استفاده از درمانهای نامناسب

۳) استفاده نامناسب از تجهیزات بهداشتی درمانی

۴) مدت اقامت نادرست بیماران در سازمان های بهداشتی درمانی

تکنولوژی

تکنولوژی جدید منجر به کارایی و اثربخشی بیمارستان ها گردیده است . به دلایل متعددی تکنولوژی پیشرفته مورد توجه بیمارستان ها می باشد:

۱) تکنولوژی حامی علم پزشکی است . تکنولوژی علم پزشکی را به عمل تبدیل می کند.

۲) استفاده از تکنولوژی جدید موجب افزایش سرعت کار و کاهش بی دقتی و سهل انگاری می شود.

۳) جامعه استفاده از تکنولوژی را پذیرفته است . بسیاری از مردم دستگاه سنگ شکن را به جراحی باز ترجیح می دهند.

۴) تکنولوژی جدید آموزش پزشکی را ساده و سریع می نماید.

۵) تکنولوژی جدید موجب کاهش هزینه های بیمارستانی خواهد شد.

شاهراه های اطلاعاتی

مدیران مسئول تجزیه و تحلیل بسیاری از چالش های سازمانی ، اتخاذ استراتژی ها برنامه های عملیاتی و حل مشکلات سازمانی می باشند. سیستم های اطلاعاتی یکی از ابزارهای مدیران در دسترسی به اطلاعات مورد نیاز برای حل مشکلات و انجام مسئولیت های فوق می باشد. سیستم های اطلاعاتی در سازمانها ریشه دوانده اند و محصول و برایند ساختار سازمانی ، فرهنگ ، سیاست ها، جریان کار و فرایندهای عملیاتی استاندارد می باشند. آنها ابزارهایی برای تغییر تحولات سازمانی هستند. پیشرفت در سیستم های اطلاعاتی در حال تسریع روندها به سمت جهانی شدن ، اقتصاد مبتنی بر دانش و ایجاد سازمانهای غیر متمرکز، انعطاف پذیر و یکنواخت می باشند. فناوری سیستم های اطلاعاتی دیگر به رایانه ها محدود نمی شوند، بلبکه شامل مجموعه ای از فناوری ها می باشند که سبب می شوند رایانه ها برای مبادله اطلاعات از طریق شبکه و از فاصله های بسیار دور و خارج از مرزهای سازمانی به هم متصل گردند. شاهراه اطلاعاتی شبکه ارتباطات راه دور با سرعت بالا و در سطح ملی یا بین المللی است که عموم مردم به آن دسترسی دارند و به سازمان خاصی محدود نیست .

فمینیسم

مسأله فمینیسم در بهداشت و درمان از دو دیدگاه باید مورد توجه مدیران قرار گیرد: اول کارکنان زن شاغل در بیمارستان و دوم مسائل و مشکلات مرتبط با بیماران زن .

در جوامع گذشته ، زنان نقش اساسی را در مراقبتهای بیمارستانی به عهده داشته اند. به موازات رشد جوامع این نقش بیشتر به سمت مردها متمایل گشته است . به نحوی که برخی از مردم تصور می کنند که حرفه پزشکی مختص مردها می باشد و زنها باید خدمات کمکی را ارائه دهند. در اوایل قرن نوزدهم بین پزشکان و قابله ها(ماماهای سنتی ) بر سر کنترل تولد نوزادان اختلاف زیادی بود. در اواخر قرن نوزدهم با جنبش های پرستاری ، زنان توانستند تا اندازه ای قابلیت های خود را در حرفه پزشکی نشان دهند. با این وجود هنوز تصور مرد سالاری در حرفه پزشکی وجود دارد. به عنوان مثال در انگلستان که شعار آزادی و تساوی حقوق زن و مرد را سر می دهد، در سال ۱۹۹۵ میلادی زنها تنها حدود یک دهم مشاغل مدیریت ارشد NHS را به عهده داشته اند. در حرفه پزشکی بیشتر مرد سالاری و در حرفه پرستاری بیشتر زن سالاری حکمفرماست . در سایر تخصصهای بهداشتی و درمانی نیز مردها نقش بیشتری دارند.

در سال ۱۹۰۰ میلادی در ایالات متحده حدود ۱۹ درصد زنان در بیرون از خانه کار می کردند که ۴/۴ درصد آنها پست مدیریتی داشتند. این رقم در سال ۱۹۵۰ میلادی به ۶/۳۳ درصد و ۶/۱۳ درصد با پست مدیریتی رسید. در سال ۱۹۹۰ میلادی زنان ۶/۴۵ درصد نیروی کار ایالات متحده را تشکیل می دادند. با این وجود، زنان بیشتر پست های مدیریت عملیاتی و مدیریت میانی را به عهده دارند و تنها ۵ درصد آنها پست مدیریت عالی را به عهده دارند (۱۹۹۰ میلادی ). با این حال عضویت زنان در عرصه مدیریت منجر به ایجاد مفاهیم جدیدی در این تخصص شده است .

مرد سالاری بودن حرفه پزشکی موجب عدم درک نیازهای بهداشتی و درمانی زنان شده است . زنان در تشریح بیماری های خود به خصوص بیماری های تناسلی برای پزشکان مرد اغلب با مشکل مواجه می شوند. بسیاری از زنان پس از درمان نیز با فشارهای روانی روبرو می گردند. به عنوان مثال برداشتن پستانها طی عمل جراحی توسط جراحان مرد نه تنها بعدها اثرات روانی بر بیشتر بیماران داشته ، بلکه موجب به وجود آمدن شکایاتی مبنی بر عدم ارائه تسهیلات مشاوره ای و توضیحات کامل قبل از عمل جراحی شده است .

بیماری های پزشک زا

بیماری های پزشک زا شامل بیماری هایی است ، که توسط حرفه پزشکی (تشخیصی و درمانی ) به وجود می آیند. برای بیماری های پزشک زا می توان سه بعد بالینی ، اجتماعی و فرهنگی در نظر گرفت . بیماری های بالینی پزشک زا آن دسته از بیماری ها می باشند که به خاطر تشخیص و درمان توسط پزشکان یا متخصصان پزشکی به وجود آمده اند. بیماری های پزشک زای بالینی شامل اشتباهات تشخیصی ، حوادث حین درمان و اثرات جانبی درمان می باشد. مدارک زیادی در اثبات این حقیقت وجود دارد. گزارش کمیته رسیدگی محرمانه به مرگهای عمل جراحی انگلستان در سال ۱۹۸۷ میلادی بیانگر این واقعیت بود که میزان مرگ و میرهای جراحی ۷/۰ درصد بوده است که یک پنجم این مرگ و میرها قابل جلوگیری بودند. مداخلات جراحی بطور غیر مستقیم مسؤل ۳۰ درصد و بطور مستقیم مسؤل ۷ درصد مرگ و میرهای جراحی بوده است . کمیته مرگ و میر دلایل این مرگ و میرها را اعمال جراحی نامناسب ، مراقبت نادرست قبل از عمل و در بعضی از موارد انجام عمل توسط پزشکان کم تجربه بیان نموده است . علاوه بر این ۲ درصد مرگ ومیرها به خاطر مشکلات مربوط به بیهوشی بوده است .

خصص پزشکی به حرفه های پزشکی این قدرت را داده است که در مورد بیماری دیگران قضاوت نمایند. به محض اینکه شرایط و وضعیت افراد تحت عنوان بیماری تعریف شد، آنها تحت قضاوت و کنترل حرفه پزشکی قرار می گیرند. بیماری های پزشک زای اجتماعی نوعی از سلطه گری پزشکی است که در آن پزشکان بیماری را همیشه در جنبه های زندگی فرد تعریف می کنند. بدین ترتیب که از فعالیت های اثربخش حل مشکلات جامعه و افراد دور شده اند. به جای تمرکز بر فرد باید فرد را در جامعه در نظر گرفت . بسیاری از بیماری های افراد ناشی از مشکلات اجتماع می باشد.

پزشکی به دنبال این است که درد را کاهش دهد، در صورتیکه درد و تحمل آن ، قسمت مهمی از تجربه انسان است و با از بین بردن این تجربه در حقیقت توانایی های شخصی افراد از بین می رود. بیشتر دردها در جوامع صنعتی ساخته دست بشر می باشد، که عوارض وسیع تری دارد. تسکین درد منجر به خنثی سازی عواملی می شود، که می توانند علتهای بیماری را از بین ببرند. بیماری های پزشک زای فرهنگی که در جوامع صنعتی شیوع دارد، بیشتر به عوارض بیماری ها توجه می کند. بسیاری از مردم در مواقع بروز دردهای خفیف مثل سردرد بدون معطلی به مصرف داروهای مسکن می پردازند. در صورتیکه تسکین موقتی درد مانع از پیگیری شخص در مورد علتهای اصلی درد می گردد.

انقلاب بدون کاغذ

سیستم های خدمات بهداشتی و درمانی با توجه به روند تزایدی تکنولوژی اطلاعات باید دوباره سازماندهی شوند. تکنولوژی اطلاعات جدا از تأثیری که بر ساختار سازمان دارد، بر مسیری که بیمارستان های فردا باید طی کنند نیز مؤثر واقع می شود. تبادل الکترونیکی اطلاعات ، مشتریان ، فروشندگان و تولید کنندگان را به طور مستقیم به هم مربوط می سازد. این تکنولوژی اطلاعاتی نقش بسزایی در انقلاب بدون کاغذ دارد. فرمها و دستورهای کتبی حذف خواهند شد، و اطلاعات مستقیماً وارد رایانه ها می شود. رایانه ها به گونه ای طراحی می گردند که اطلاعات را تفسیر می کنند و تصمیم های لازم اتخاذ می شود. مبادله الکترونیکی داده ها موجب حذف بعضی از شغلها می شود، زمان انجام وظایف را کاهش و بهره وری و سود سازمان را افزایش می دهد.

سیستم های خدمات بهداشتی و درمانی باید قادر باشند تا جمعیت تحت پوشش خود را برای ارائه درمان اثربخش و کارآمد با حداقل هزینه و خطرات احتمالی بشناسد. مدیریت دارای دو ویژگی اساسی است ؛ پویایی و سرعت . زمان نیمی از فلسفه مدیریت را تشکیل می دهد. هدف دستیابی به بهترین سطح بهره وری در حداقل زمان و هزینه می باشد.

برای توسعه سیستم خدمات بهداشتی و درمانی مدارک پزشکی بیمار مبتنی بر رایانه که به عنوان پرونده پزشکی الکترونیک بیمار خوانده می شود، الزامی است . C.P.R شامل کلیه اطلاعات پزشکی فرد در مدت زندگی وی می باشد، که تمام اطلاعات ذخیره شده را در هر مکان و زمانی در دسترس استفاده کنندگان قرار می دهد. C.P.R در حقیقت اولین ابزار برای مدیریت اطلاعات بیمار است ، که معادل چارت های کاغذی موجود در پرونده بیمار بوده ، درمان بیماران را به صورت مقطعی دنبال کرده و استانداردهای کیفی مراقبت را در سیستم بهداشت و درمان تضمین می نماید و در نهایت موجب کاهش هزینه ها و افزایش کارایی خدمات می گردد. تقریباً ۱۱ درصد تستهای آزمایشگاهی به صورت تکراری انجام می شود؛ زیرا نتایج آزمایشات در پرونده بیمار قید نشده است . علاوه بر این حدود ۳۸ درصد وقت پزشکان و ۵۰ درصد وقت پرستاران صرف نوشتن چارتها و مدارک بیمار می شود.

کلیه اطلاعات بالینی فرد بدون توجه به مبدأ و منبع آن (ارائه دهنده ، بیمار و رایانه ) در C.D.R بر مبنای اطلاعات ذخیره می شود. تسهیلات ذخیره اطلاعات موجب سهولت دسترسی و استفاده از آن اطلاعات برای اهداف مختلف می گردد. با استفاده از تکنولوژی C.D.R ، با تولد هر شهروند کلیه اطلاعات بهداشتی و دموگرافیک وی در بانک اطلاعات بهداشتی ذخیره می شود. کارت C.D.R باید توسط فرد در طول عمرش نگهداری شود. به هنگام استفاده از خدمات بهداشتی C.D.R همراه وی با اطلاعات بیمارستان محل دریافت خدمات تکمیل می شود. اطلاعات موجود در C.D.R باید ساده و کاربردی بوده ، و مشخصات فرد، عکس و اثر انگشت وی در آن ثبت گردد، تا فرد در هر نقطه ای از این کره خاکی قابل شناسایی باشد. در موارد اورژانسی که فرد ممکن است به هوش نباشد، با استفاده از کارت C.D.R وی ،به راحتی می توان به گروه خونی ، سابقه بیماری و سایر اطلاعات بهداشتی و پزشکی وی دسترسی پیدا

بیو تروریسم

در سال ۱۳۴۶ میلادی سربازان مغول با استفاده از منجنیق عامل عفونی طاعون را از بالای دیوار شهر به درون شهر کافه منتقل نمودند و با این روش پس از مدتها محاصره شهر مذکور را به تصرف در آوردند. در جنگ جهانی دوّم ژاپن نیز از عامل بیولوژیکی Bubonic Plague در چین و منچوری استفاده نمود. سیاه زخم و آبله مرغان به آسانی جمعیت زیادی را مبتلا می سازد.

بیمارستان ها به ویژه بیمارستان های آموزشی و پژوهشی به دلیل اینکه با نمونه های خطرناک بیماریها سر و کار دارند، از این جهت حائز اهمیت هستند. به ویژه بخش آزمایشگاه بیمارستان باید از لحاظ کنترل دقیق نمونه های خطرناک آزمایشگاه و محیط های کشت آنهامورد مراقبت و کنترل شدیدی باشند. دسترسی افراد تروریست به هر کدام از این نمونه ها می تواند بحرانی را برای جامعه بوجود آورد. تصور کنید آلوده نمودن آب شهر به عامل بیماریزای وبا چه فاجعه ای می تواند ایجاد نماید. در این میان می توان به شیوع سیاه زخم بعد از حادثه یازده سپتامبر در ایالات متهده اشاره نمود.

سایت های اینترنتی اگر چه از لحاظ نقل و انتقال اطلاعات بهداشتی و درمانی نقش بسزایی را به عهده دارند و در امر آموزش و پژوهش ارائه دهندگان خدمات بیمارستانی و افزایش میزان آگاهی مصرف کنندگان خدمات بسیار مفید می باشند، ولی سوءاستفاده از این سایت ها می تواند به ایجاد رعب و وحشت همگانی منتهی شود. این داده های بیوتوریسم موجب اعمال تنش های روحی و جسمی بسیاری بر جامعه می گردد. طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماریها تنها در یک روز در نوامبر سال ۲۰۰۱ میلادی ، بیش از یک میلیون نفر در معرض آسیب های این وب سایت های بیوتروریسم قرار گرفتند که منجر به ایجاد وحشت عمومی گردیده است .

بیمارستانها به دو صورت با حملات بیوتروریستی مقابله می کنند:

۱) حوادث و سوانح فوری مانند بمب گذاری ها که تعداد زیادی از افراد را در زمان واحدی مصدوم می کند یا از بین می برد که نیاز به خدمات درمانی اورژانسی دارند.

۲) حوادث و سوانح تأخیری مانند انتشار سیاه زخم که طیف زمانی وسیعتری را در بر می گیرد و نیاز به خدمات تشخیصی و درمانی تخصصی دارد.

مقایسه کار مدیر بیمارستان و پزشک

پزشک برای درمان بیمار باید با بیمار ارتباط برقرار نماید و به معاینه جسمی او بپردازد. سپس به جمع آوری اطلاعات لازم و کافی می پردازد و در مرحله سوم به درمان بیماری اقدام می نماید. اگر بخواهیم مدیر را با پزشک مقایسه کنیم ؛ مدیر در همه موارد به ایجاد ارتباط با کارکنان سازمان می پردازد و از طریق این ارتباطات رسمی و غیر رسمی به جمع آوری اطلاعات لازم و کافی می پردازد و در نهایت به امر تصمیم گیری برای حل مشکلات اقدام می نماید.

مدیران بیمارستان ها علاوه بر داشتن اطلاعات عمومی مدیریت باید در زمینه های حسابداری ، اقتصاد، مدیریت منابع انسانی ، اقتصاد بهداشت ، اصول خدمات بهداشتی و درمانی ،حقوق اساسی ، حقوق پزشکی ، مدیریت مالی ، روانشناسی ، طرح و تجهیز بیمارستان ، استانداردهای بیمارستانی و… نیز اطلاعات کافی داشته باشد.

مدیر موفق بیمارستان

با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی و تغییرات سریع در ارزش های انسانی و انتظارات آنها، تغییرات چشمگیری نیز در نقش های مدیران بیمارستان ها بوجود آمده است . مدیر برنامه ریز و مجری خط مشی و استراتژی سازمان است . مدیر بیمارستان مهمترین فرد سازمانی در بیمارستان می باشد و نقش اصلی را در حل مشکلات به عهده دارد.

نقش هایی که یک مدیر موفق باید در بیمارستان به عهده داشته باشد، عبارتند از:

۱) توانایی پیش بینی و برنامه ریزی : در حالیکه اکنون مدیر هستید برای آینده برنامه ریزی کنید.

۲) توانایی ارائه و پذیرش نظریه های جدید: همواره یک عامل تحول درسازمان باشید.

۳) توانایی قبول خطرات برای رسیدن به نظریه های جدید: هرگز از به وجود آوردن تغییرات به علت خطرات احتمالی آن نترسید.

۴) توانایی همکاری ، هماهنگی ، تشریک مساعی ، سازماندهی ، تخصیص منابع و کنترل : به خاطر داشته باشید انجام کارها توسط دیگران تنها از طریق هماهنگی و همکاری متقابل امکان پذیر است .

۵) توانایی  تحلیل اطلاعات دریافتی : اطلاعات دریافتی شما باید جامع ، مختصر و کامل باشد تا به هنگام تجزیه و تحلیل اطلاعات وقت شما راتلف نکند.

۶) توانایی برقراری برابری و عدالت اجتماعی در برخوردهای داخل و خارج سازمانی : به خاطر داشته باشید که روابط عمومی ۵۰ درصد مشکلات را برطرف می سازد. هرگز خود را نسبت به همکارانتان برتر ندانید.

۷) توانایی داشتن اطلاعات ، مهارت و تجربه کافی : نیازی نیست که شما اطلاعات تخصصی و کامل در هر زمینه ای داشته باشید، چون به درد شما نمی خورد. داشتن یک سری کلیات در هر زمینه مفید می باشد. سعی کنید ازمشاوران تخصصی مورد اعتماد به هنگام تصمیم گیری ها استفاده کنید.

۸) توانایی تفویض کارها به دیگران : تفویض اختیار به شما قدرت می دهد.

۹) توانایی استفاده مطلوب از وقت خودتان و وقت دیگران توسط خودشان : نگذارید دیگران برای کارهای جزیی وقت شما راتلف کنند. وقت طلایی است که در هیچ طلافروشی یافت نمی شود.

۱۰) توانایی ایجاد انگیزه در کارکنان : با آگاهی از انگیزاننده های شغلی ، کارکنان را برای انجام مطلوب کارها تشویق کنید. به یاد داشته باشید که در بسیاری موارد تشویق بهتر از تنبیه تاثیر می گذارد.

۱۱) توانایی کنترل و ارزیابی صحیح در مواقع ضروری : هیچگاه کارکنان را بدون نظارت کافی رها نکنید.

مهدی یار احمدی خراسانی  www.aftabir.com