سخنانم را پرسشی و چالشی آغاز می کنم:
آیا تا به حال فکر کردهاید که چرا برخی سازمانها و دولتها، فراز و نشیبهای تاریخ را به سلامت پشت سر میگذارند و بر قدرت و تأثیر خود میافزایند، در حالی که برخی دیگر با تغییر یک رهبر یا مدیر، دچار بحران و افول میشوند؟ پاسخ این پرسش را باید در یک اصل بنیادین جستجو کرد. پاسخ در تفکری استراتژیک و دوراندیشانه نهفته است که میگوید: «در قلب حکمرانی خوب، جانشینپروری قرار دارد و در قلب جانشینپروری، شایستهسالاری قرار دارد». این گزاره، کلید درک معماری یک نظام پایدار است.
جانشینپروری (Succession Planning) چیست؟
جانشینپروری فرآیند نظاممند شناسایی، انتخاب و آمادهسازی کارکنان شایسته برای تصدی پستهای کلیدی و حساس در سازمان است. این فرآیند تضمین میکند که در صورت ترک سازمان، بازنشستگی یا جابجایی نیروهای کلیدی، افراد واجد شرایط برای جایگزینی آنها وجود داشته باشند.
الزامات جانشینپروری چیست؟
۱. الزامات استراتژیک
· تعهد و پشتیبانی مدیریت ارشد
· همسویی با استراتژیهای توسعه سازمانی
· تعریف شایستگیهای مورد نیاز برای پستهای کلیدی
۲. زیرساختهای لازم
· سیستم ارزیابی عملکرد شفاف و عادلانه
· نظام شناسایی استعدادها (Talent Management)
· بانک اطلاعاتی شایستگیهای کارکنان
· برنامههای توسعه فردی (IDP)
۳. فرآیندهای اجرایی
· شناسایی پستهای کلیدی و حساس
· تعیین معیارهای انتخاب جانشینها
· طراحی مسیرهای رشد شغلی
· اجرای برنامههای آموزشی و توسعهای
· نظارت و ارزیابی مستمر
عدم جانشینپروری چه تبعاتی برجای می گذارد؟
۱. تبعات سازمانی
· از دست دادن دانش سازمانی (Knowledge Loss)
· اختلال در تداوم عملیات و خدمات
· افزایش هزینههای جذب و آموزش نیروی جدید
· کاهش بهرهوری در دورههای انتقال
· از دست دادن مزیت رقابتی
۲. تبعات منابع انسانی
· ایجاد بحران رهبری در سطوح مختلف
· کاهش انگیزه کارکنان به دلیل عدم وجود مسیر رشد شغلی
· افزایش استرس و فشار کاری بر باقی ماندهها
· از دست دادن نیروهای مستعد به دلیل نبود فرصتهای پیشرفت
۳. تبعات مالی
· هزینههای بالای استخدام خارجی برای پستهای کلیدی
· خسارتهای ناشی از تصمیمگیریهای ضعیف در دورههای بحرانی
· کاهش سودآوری به دلیل افت عملکرد
۴. تبعات استراتژیک
· عدم توانایی در اجرای استراتژیهای بلندمدت
· کاهش نوآوری و انعطافپذیری سازمانی
· آسیب به فرهنگ سازمانی و ارزشهای اساسی
جانشینپروری یک سرمایهگذاری استراتژیک است که ثبات، تداوم و رشد سازمان را در بلندمدت تضمین میکند.
Message Body
“عدم جانشینپروری، بحران خاموش است”
توصیف دقیقی از یک خطر پنهان اما مهلک برای سازمانها و نظامها بهویژه در حوزه سلامت است.
این بحران به دلایل زیر “خاموش” خوانده میشود:
تخریبی تدریجی و نامحسوس
آسیب ناشی از نبود جانشینپروری مانند یک آتشسوزی بزرگ نیست که یکباره توجه همگان را جلب کند، بلکه شبیه موریانهای است که آرام و بیسر و صدا پایههای سازمان را میخورد. این فرآیند آنقدر آهسته پیش میرود که تا زمانی که بحران آشکار نشود، کسی متوجه خطر نمیشود.
فقدان نشانههای فوری
این بحران تا زمانی که یک مدیر کلیدی، سازمان را ترک نکند یا یک وضعیت اضطراری مانند یک پاندمی رخ ندهد، خود را نشان نمیدهد. در شرایط عادی، سازمان به کار خود ادامه میدهد و این خلأ مدیریتی احساس نمیشود.
مشکلات پنهان در پشت موفقیتهای ظاهری
گاهی یک مدیر ناشایست اما پرادعا، با اعتماد به نفس کاذب میتواند برای مدتی با تصمیمات نمایشی، مشکلات را پنهان کند. در این حالت، تا زمانی که این مدیر سکاندار است، سازمان از بیرون سالم به نظر میرسد، اما در واقعیت از درون در حال پوسیدگی است.
پیامدهای ویرانگر این بحران
وقتی این بحران خاموش سر باز کند، پیامدهای آن دیگر خاموش نخواهد بود:
شکست در بحرانها
سازمانی که برنامه جانشینپروری ندارد، مانند یک تیم فوتبال بدون بازیکن ذخیره است. وقتی مدیر ارشد در بحران فرسوده شود، هیچ رهبر آماده و آموزشدیدهای برای جایگزینی وجود ندارد که منجر به هرج و مرج و شکست در مدیریت بحران میشود.
فرسایش سرمایه انسانی و دانش سازمانی
با خروج مدیران شایسته و باتجربه، “حافظه سازمانی” و “خرد تجربی” ارزشمندی که در طول سالها کسب شده است، برای همیشه از بین میرود. این امر سازمان را در مواجهه با چالشهای آینده به شدت آسیبپذیر میکند.
تضعیف فرهنگ سازمانی
عدم پرورش رهبران از درون سازمان، این پیام را به کارکنان میدهد که به تواناییهای آنان اعتمادی نیست. این نگرش منجر به کاهش انگیزه، مشارکت و روحیه کارکنان شده و بهترین استعدادها به تدریج سازمان را ترک میکنند.
نتیجهگیری
عدم جانشینپروری یک بحران خاموش است زیرا در سکوت، بنیان آینده یک سازمان را سست میکند. این بحران، ربطی به شکست در بازار یا رقابت ندارد، بلکه مربوط به شکست در “حفظ و انتقال تخصص” است. سرمایهگذاری روی انسانها و تربیت مدیران شایسته، زیرساخت همه سرمایهگذاریهای دیگر است. یک مدیر شایسته میتواند از منابع محدود، حداکثر بهرهوری را ببرد، اما یک مدیر ناشایست حتی پیشرفتهترین منابع را نیز به هدر میدهد.
سازمانهای موفق میدانند که جانشینپروری یک فرآیند پویا و مستمر است، نه یک هدف ایستا. آنها با پرورش نسل بعدی رهبران، نه تنها از آینده خود محافظت میکنند، بلکه با ایجاد فرهنگی از اعتماد و رشد، پایههای تداوم و تعالی خود را در بلندمدت تضمین میکنند.
I will begin with a provocative question:
“Have you ever wondered why some organizations and governments successfully navigate the ups and downs of history, emerging stronger and more influential, while others plunge into crisis and decline with the change of a single leader or manager? The answer to this question must be sought in a fundamental principle. It lies in a strategic and forward-thinking philosophy that states: ‘At the heart of good governance lies succession planning, and at the heart of succession planning lies meritocracy.’ This statement is the key to understanding the architecture of a stable system.”
What is Succession Planning?
Succession planning is the systematic process of identifying, selecting, and preparing competent employees to assume key and sensitive positions within an organization. This process ensures that qualified individuals are available to replace key personnel in the event of their departure, retirement, or transfer.
What are the Requirements for Succession Planning?
۱٫ Strategic Requirements
· Commitment and support from senior management
· Alignment with organizational development strategies
· Definition of required competencies for key positions
۲٫ Necessary Infrastructure
· A transparent and fair performance evaluation system
· A talent management system
· A database of employee competencies
· Individual Development Plans (IDPs)
۳٫ Executive Processes
· Identification of key and sensitive positions
· Establishment of criteria for selecting successors
· Design of career growth paths
· Implementation of training and development programs
· Continuous monitoring and evaluation
What are the Consequences of a Lack of Succession Planning?
۱٫ Organizational Consequences
· Loss of organizational knowledge (Knowledge Loss)
· Disruption in operational and service continuity
· Increased costs for recruiting and training new personnel
· Decreased productivity during transition periods
· Loss of competitive advantage
۲٫ Human Resources Consequences
· Leadership crises at various levels
· Decreased employee motivation due to lack of career growth paths
· Increased stress and workload on remaining staff
· Loss of talented personnel due to lack of advancement opportunities
۳٫ Financial Consequences
· High costs associated with external hiring for key positions
· Losses resulting from poor decision-making during critical periods
· Decreased profitability due to performance decline
۴٫ Strategic Consequences
· Inability to execute long-term strategies
· Reduced innovation and organizational flexibility
· Damage to organizational culture and core values
Succession planning is a strategic investment that guarantees an organization’s stability, continuity, and growth in the long term.
سایت تخصصی مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی | HCSM