قانون جوانی جمعیت لازم ولی ناکافی

دکتر خلیل علی محمدزاده رئیس اندیشکده سلامت جمعیت و خانواده در آستانه روز ملی جمعیت با ذکر این مطلب که جمعیت جوان سازنده و نگهدارنده پیشرفت در جامعه است، گفت: جامعه ایران از دیرباز خانواده دوست و فرزندخواه بوده است.

وی اظهار داشت: قریب به ۹۰ درصد جوانان مجرد تمایل به ازدواج و حدود ۴۵ درصد خانواده ها تمایل دارند صاحب سه فرزند باشند، ولی این امر محقق نمی شود، چرایی و علت آن را باید در موانعی که پیش پای جوانان و خانواده ها قرار دارد، جستجو نمود.

وی خاطر نشان شد: اگر تا پایان پنجره جمعیتی، سالی یک دهم به موالید کشور اضافه شود، امکان تاخیر در سالمندی جامعه هست، ولی با ادامه وضعیت موجود در سال های آینده، تحقق همین اگر، تنها یک آرزو است و در سال ۱۴۳۰ ایران یکی از پیرترین کشورها خواهد بود.

وی در ادامه گفت: سال گذشته موالید کشور کمتر از ۹۸۰ هزار نفر بود که بیانگر این است که با همه تلاش هایی که در مجموعه حکمرانی صورت گرفته، بخشی از جوانان و خانواده ها امکان تشکیل خانواده و برنامه ریزی برای فرزندآوری و فرزندپروری را نداشته اند.

وی افزود: در باب مسئله جمعیت و جلوگیری از بحران های ناشی از پیری جمعیت حرف زیاد زده می شود ولی اقدام و عمل با آن چندان متناسب نیست. البته اقشار مختلف مردم مشوق های خاص خود را نیاز دارند که به آنها باید پرداخته شود, به عنوان مثال قوانین سخت گیرانه برای دستیاران و متخصصان علوم پزشکی عملا سن ازدواج و فرزندآوری را بالا برده است. چندین سال است که هر سال نسبت به سال قبل در کشور میانگین ازدواج کاهش، نرخ طلاق افزایش، سن ازدواج بالا و تعداد فرزندآوری کم شده است. اینها نیازمند رسیدگی جدی است.

وی در بخش دیگری از سخنران خود تصریح کرد: موضوع جمعیت تابع مدل های ریاضی نیست که پیچیدگی های آن را روی کاغذ و نمودار حل کنیم. سهم فرهنگ، نوع سبک زندگی و امید به آینده فوق العاده در این رابطه مهم است. اقتصاد هم نقش تسهیل گری و پیشران دارد و در اکثر این زمینه ها مدتهاست که مشکل افتاده است.

این پزشک و استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه؛ مسئله ما افزایش جمعیت نیست بلکه تغییر هرم سنی جمعیت است، گفت: بحران بزرگ جامعه ما در دهه های آینده، کاهش جمعیت جوان و متناسب با شدت آن سالمندی جامعه است که متاسفانه هر سال به موعد آن نزدیکتر می شویم.

وی در ادامه گفت: سال ۱۳۶۵، با وجود ۱۰ میلیون زن متاهل، ۲.۲۵۶ میلیون تولد داشتیم و سال ۱۴۰۳ با وجود ۱۶ میلیون زن متاهل، ۹۷۹ هزار تولد داشتیم، این مقایسه کوتاه به روشنی نشان دهنده شدت کاهش نرخ باروری در ایران است. از طرفی بیش از ۱۱ میلیون جوان در سن ازدواج داریم که مجرد هستند.

وی  با ذکر این مطلب که نرخ باروری کل از ۶.۴ فرزند در سال ۱۳۶۵ به حدود ۱.۵ فرزند در سال ۱۴۰۳ رسیده است، اظهار داشت: برای اصلاح نرخ باروری کل علاوه بر تولد های اول و دوم، تولدهای سوم به بعد نیز باید افزایش یابد. در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد تولدها فرزند اول و دوم است. افزایش در تولدهای سوم و بیشتر در حد مختصر است.

وی همچنین تاکید کرد: تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت یک ضرورت بود، هر چند با تاخیر چندین ساله انجام شد. این قانون سرعت کاهش نرخ باروری کل را کم کرده، لکن این شاخص مهم همچنان رو به کاهش است و ما مدتهاست که از نظر نرخ باروری کل در منطقه خطر و در زیر حد جایگزینی قرار داریم.

این استاد دانشگاه گفت: پیش بینی ها حاکی از آن است که با روند فعلی زودتر از سال ۱۴۳۰ به نرخ رشد صفر و پس از آن به رشد منفی خواهیم رسید که عواقب دشوار و جبران ناپذیری را در عرصه های مختلف برای کشور در پی خواهد داشت.

رئیس اندیشکده سلامت جمعیت و خانواده گفت: محورهای مهمی چون فرهنگ سازی در شکل صحیح آن، پیشگیری از سقط جنین و کاهش نرخ سزارین که در موفقیت قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت سهم بالایی دارند، هنوز آنطور که باید اجرایی نشده است.

دکتر علی محمدزاده  در جمع بندی اظهار داشت: جبران جمعیت جوان در هر کشوری به همکاری نزدیک و اراده محکم ملت، دولت و مجلس بستگی دارد. در کشور ما این مدل بهتر هم جواب می دهد. راه حل موثر ایجاد شرایط مساعد ازدواج به هنگام و فرزندآوری به موقع و متعدد است و گرنه با مهاجرپذیری و حتی مهاجرگزینی آنطور که در کشورهای دارای رشد جمعیت پایین و یا منفی رایج است، مشکل جمعیتی کشورها قابل حل نیست.