درد مچ دست، علت و درمان آن

درد مچ دست

منظور از درد مچ دست هر گونه احساس ناراحتی در مچ است، یکی از شایع‌ترین دلایل درد مچ دست، سندروم تونل کارپ یا کارپال است، اما عللی دیگر مانند التهاب مفصل، نقرس، آسیب استخوانی و بافت نرم اطراف مفصل هم در ابتلا به این عارضه نقش دارند.
انجام حرکات مکرر در مچ دست در فعالیت‌هایی مانند خیاطی، نقاشی و تایپ در ایجاد التهاب در مچ دست و فشار بر عصب مدیان که از تونل کارپ عبور می‌کند، دخالت دارد، این عصب حس انگشتان شست، دوم و سوم و بخشی از انگشت چهارم و حرکت عضلات ناحیه کف دست در سمت انگشت شست را تامین می‌کند؛ از دیگر عوامل ایجاد کننده سندروم تونل کارپ می‌توان به چاقی، بارداری، نزدیک شدن به دوران یائسگی، دیابت، کم‌کاری‌تیروئید و التهاب مفصلی اشاره کرد.

در مچ دست انسان، یک مفصل وجود دارد که نقش بسیار مهمی برای حرکت ابتدایی دست ایفا می کند. به طوری که بخش عمده ای از فعالیت ها روزانه انسان، مانند؛ نوشتن، جواب دادن به تلفن، تایپ کردن و… به کمک مفصل مچ دست انجام می شود. از این رو هرگونه درد در مچ دست باعث اخلال در انجام فعالیت های روزانه انسان می شود. بنابراین به محض احساس درد در ناحیه مچ، باید برای درمان آن اقدام کنید و برای این کار لازم است که علت آن را بدانید تا بتوانید از روشی درست برای درمان مچ دست خود استفاده کنید.

دست و مچ دست شما چگونه عمل می‌کنند؟

مچ دست و دست، ساختارهای پیچیده‌ای هستند که از استخوان‌های بیشمار، مفاصل بین این استخوان‌ها، رباط‌هایی که آنها را ثابت نگه می‌دارند و ماهیچه‌هایی که قدرت و حرکت شما را فراهم می‌کنند، تشکیل شده است. شما در طول یک روز، در حین فعالیت‌هایی مانند آماده شدن صبحگاهی، خوردن غذا، تایپ کردن و نوشتن از دست، انگشتان و مچ دست خود استفاده بسیاری می‌کنید. ماهیچه‌هایی که انگشتان شما را حرکت می‌دهند در دست قرار دارند و به سوی مچ دست کشیده شده‌اند که شبکه‌های بسیار پیچیده‌ای را ایجاد می‌کند. مشکلات دست و مچ آن می‌تواند ناشی از استفاده بیش از حد، آسیب دیدگی یا تغییراتی که به طور طبیعی در بدن شما ایجاد می‌شود، باشد.

این ساختار پیچیده را می‌توان به سه قسمت تقسیم کرد:

انگشتان، دست و مچ دست. هر انگشت، از سه استخوان تشکیل شده است؛ به جز انگشت شست که دو استخوان دارد. پنج استخوان متاکارپال، دست را تشکیل می‌دهند. مچ دست از هشت استخوان کوچک تشکیل شده است که در مجموع استخوان‌های کارپال نامیده می‌شوند. استخوان‌های ساعد، یعنی استخوان زند زبرین و زند زیرین، به کارپال متصل می‌شوند و آنچه که ما آن را مفصل مچ دست می‌دانیم را تشکیل می‌دهند.

مچ دست دارای رباط‌های مختلفی است که هر یک از استخوان‌های کارپال را به سایر استخوانهای ساعد و انگشتان متصل می‌کنند. استخوان‌ها با رباط به یکدیگر متصل می‌شوند که به فراهم شدن ثبات کمک می‌کنند. رباط‌های بسیاری وجود دارند که هر یک از استخوان‌ها را به مچ و دست، متصل می‌کنند. هرگونه آسیب به هر یک از این رباط‌ها می‌تواند منجر به درد و بی‌ثباتی در دست یا مچ دست شود.

در درون دست، عضلات بسیاری وجود دارد که به حرکت هر یک از انگشتان دست کمک می‌کنند. برخی از این عضلات دارای تاندون‌هایی هستند که از مچ دست تا استخوانی به نام تونل کارپال کشیده شده‌اند و تونل کارپال با بافت نرمی که می‌تواند التهاب را در این تاندون‌ها به دام بیاندازد، پوشانده شده است. التهاب در این ناحیه می‌تواند منجر به درد، ضعف و حتی بی‌حسی در دست و انگشتان دست شود.

درد مچ دست باعث بروز یک یا چند مورد از علائم ریز می‌شود، چنانکه این عارضه می‌تواند غضروف، تاندون‌ها، عضلات و استخوان‌های موجود در ناحیه مچ دست را درگیر کند.

علائم مچ درد عبارتند از:

• درد استخوان مچ دست
• احساس ضعف در عضلات
• التهاب همراه با قرمزی
• احساس داغی در منطقه ملتهب
• کاهش توانایی حرکت دادن مچ دست
• دردهایی که به انگشتان، شانه یا بازو کشیده می‌شوند
• تغییر شکل مچ دست که به وضوح قابل رؤیت است
• بی‌حسی یا مورمور شدن مچ
• تغییر رنگ ناحیه متورم مچ
• ایجاد یک حس غیرمعمول در دست
• تب بالا (بیش از ۵/۴۰ درجه) به همراه درد مچ

چه زمانی برای درد مچ دست باید به پزشک مراجعه کرد؟

تمام درد مچ دست به مراقبت پزشکی نیاز ندارد, کشیدگی عضله و کشیدگی ماهیچه معمولاً با اعمال یخ، استراحت و داروهای ضد درد کاهش می یابد و درمان می شود. اما اگر درد و تورم بیش از چند روز طول بکشد و یا بدتر شود، حتما باید به پزشک خود مراجعه کنید. تشخیص و درمان به تاخیر افتاده می تواند منجر به بهبود ضعیف، کاهش محدوده حرکتی و ناتوانی طولانی مدت شود.

علت درد مچ دست

۱. نشانگان مجرای مچ دستی یا سندروم تونل کارپ

سندروم تونل کارپ وضعیتی است که با ضخیم شدن رباط دست رخ می‌دهد و اعصاب را تحت فشار قرار می‌دهد. وقتی اعصاب تحت فشار قرار می‌گیرند، درد، بی‌حسی و ضعف در دست‌ها به‌وجود می‌آید. افرادی که دچار چاقی مفرط هستند یا به دیابت و آرتروز مبتلا هستند بیشتر در خطر این سندروم هستند. این مشکل به‌خاطر فعالیت‌های زیاد دست نظیر بلند کردن اشیا، تایپ کردن و استفاده از اشیایی که باعث حرکت دست می‌شوند نیز ایجاد می‌شود.

۲. آرتروز

آرتروز نیز باعث التهاب مفاصل می‌شود و نتیجه‌ی ساییدگی غضروف‌ استخوان‌هاست. این موضوع می‌تواند مفاصل بخش‌های مختلفی ازجمله مفصل دست را تحت تأثیر قرار بدهد. این مشکل بیشتر در افراد میان‌سال و مسن دیده می‌شود و سابقه‌ی ارثی آن نیز در ابتلا بی‌اثر نیست.

۳. آرتریت روماتوئید

آرتریت روماتوئید (رماتیسم مفصلی) یکی از بیماری های خودایمنی است که طی آن سیستم ایمنی بدن، بافت‌های سالم را از بین می‌برد و اگر مفاصل دست تحت تأثیر قرار بگیرند، درد مچ دست ایجاد می‌شود.

۴. بیماری دِکوروان

این بیماری باعث می‌شود تا تاندون‌ها و مچ دست در ناحیه‌ی پوشش اطراف شست ملتهب و متورم بشود. علت دقیق دکوروان مشخص نیست، اما در بیشتر موارد به‌خاطر کار کردن زیاد با دست یا صدمه و ضربه دیدن ایجاد می‌شود. از علائم آن می‌توان به صدای مفاصل در قسمت داخل مچ اشاره کرد. تورم و ضعف در مچ، ساعد و شست نیز از سایر نشانه‌ها است.

۵. سندروم آسیب فشار تکراری

همان‌طور که از نام این سندروم مشخص است، علت ابتلا به آن انجام مداوم کارهای دستی مانند تایپ کردن و بافتن و… است. کار کشیدن زیاد از مچ دست باعث تورم و فشار آمدن به اعصاب اطراف آن می‌شود. این سندروم مفاصل مختلفی ازجمله مچ دست را در بدن درگیر می‌کند.

۶. آسیب شدید فیبروکارتیلاژ مثلثی

غضروف رشته‌ای (فیبروکارتیلاژ) در قسمت صورتی مچ دست قرار دارد و مانند لایه‌ یا پوششی حمایتی برای استخوان‌های کوچک عمل می‌کند. ممکن است غضروف در طول زمان ازبین برود یا بر اثر صدمه پاره بشود.

۷. تاندونیت مچ دست

تاندونیت نیز ازجمله انواع درد مچ دست است که به‌خاطر پارگی‌های جزئی، آزردگی و التهاب مچ ایجاد می‌شود. این وضعیت هم معمولا به‌خاطر کار کشیدن زیاد از مچ دست رخ می‌دهد.

۸. آماس مچ دست

بورس یا کیسه‌ی سینوویال، کیسه‌ای حاوی مایع سینوویال است که بین دو بافت قرار می‌گیرد و حرکت آنها را نسبت به هم ساده می‌کند. وقتی این کیسه‌ها ملتهب می‌شوند، تورم رخ می‌دهد. این مشکل در نقاط مختلف بدن مثل مچ دست رخ می‌دهد. از علائم آن می‌توان به ناراحتی در مچ دست، قرمز شدن این ناحیه و تورم اشاره کرد.

۹. کیست گانگلیون

این درد مچ دست به‌خاطر کیست‌های بافت نرمی است که با مایع پر شده‌اند و اغلب روی مچ دست در مقابل کف دست و ناحیه‌ی مفاصل کف دست ایجاد می‌شوند. کیست‌های کوچک‌تر معمولا بیشتر از کیست‌های بزرگ‌تر آسیب ایجاد می‌کنند.

۱۰. رگ‌به‌رگ شدن مچ دست

رگ‌به‌رگ شدن یا پیچ خوردن مچ دست معمولا زمانی ایجاد می‌شود که مچ به‌شکل برعکس و به‌سمت عقب خم می‌شود و پیچ می خورد. این خمیدگی و پیچ‌خوردگی در برخورد با زمین و سطحی مشخص رخ می‌دهد و باعث کشیدگی رباط دست می‌شود.

درمان درد مچ دست

استراحت و تعدیل و اصلاح حرکتی
اولین اقدام درمانی برای بسیاری از بیماری‌ها که باعث ایجاد درد در مچ دست شده است، استراحت دادن به مچ تا فروکش کردن تورم شدید آن است.

استفاده از حرارت و یخ
درمان با یخ یا گرما برای کاهش درد و افزایش انعطاف‌پذیری مچ دست به کار می‌رود. گرمادرمانی یا سرمادرمانی ممکن است به تمرینات ورزشی که فیزیوتراپیست به شما توصیه می‌کند همراه باشد.

گرما قبل از انجام حرکات و برای افزایش گردش جریان خون به کار می‌رود. با گرمادرمانی حرکات روان‌تر شده، درد در ناحیه مفصل کاهش یافته و عضلات آرام می‌شوند.

سرمادرمانی پس از انجام حرکات برای کاهش گردش جریان خون، کاهش تورم و کاهش درد و التهاب به کار می‌رود.

داروهای ضدالتهاب
بسیاری از داروهایی که برای درمان آرتروز به کار برده می‌شود می‌تواند به عنوان تسکین دهنده درد یا کاهنده تورم و التهاب مورد استفاده قرار گیرد. برخی از این داروها عبارتند از: مسکن تایلنول غیرمخدر، دراوهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID) و پمادهای موضعی

استفاده از مچ‌بند طبی
مچ‌بند می‌تواند به بیمارانی که مچ دست آنها رگ به رگ شده و درد می‌کند کمک کند و همچنین استفاده از آن برای کسانی که مچ دست آنها در معرض آسیب است نیز می‌تواند مفید باشد.

درمان‌های جراحی
اگر درمان‌های غیرجراحی نتوانست درد مچ دست را کاهش دهد و کیفیت زندگی شما به دلیل وجود این درد به شدت تحت تأثیر قرار گرفته است ممکن است دکتر وریانی انجام عمل جراحی را توصیه کند.

هدف از انجام عمل جراحی کاهش درد همراه با حفظ و بهبود عملکرد دست است. معمولاً این عمل با حذف یا به حداقل رساندن تماس‌های استخوان روی استخوان انجام می‌شود.

شکستگی شدید استخوان‌ها: جراح ممکن است با استفاده از تجهیزات فلزی قسمت‌های شکسته شده استخوان را در کنار هم قرار داده و به یکدیگر متصل کند.

سندرم تونل کارپال: اگر علائم شما شدید است، ممکن است نیاز به انجام عمل جراحی برای شکافتن تونل کارپال و برداشتن فشار از روی عصب میانی باشد. در خلال این عمل جراحی سقف تونل کارپال که رباط کارپال نامیده می‌شود شکافته شده و عصب میانی مچ دست که تحت فشار قرار دارد آزاد می‌شود.

ترمیم تاندون یا رباط: در بعضی موارد برای ترمیم و اصلاح تاندون یا رباط پاره شده باید از عمل جراحی استفاده کرد.

درمان آرتروز با تعویض مفصل: در روش تعویض مفصل از ایمپلنت‌ها برای جایگزینی قسمت آسیب‌دیده استخوان و غضروف مفصل استفاده می‌شود. هدف از انجام این عمل جراحی بازگرداندن عملکرد و توانایی حرکتی و همچنین کاهش درد مفصل می‌باشد.

عمل جراحی آرتروسکوپی مچ دست: برخی بیماری‌های مچ دست برای شناسایی یا درمان نیاز به انجام عمل جراحی دارند. عمل جراحی آرتروسکوپی یک روش درمانی برای درمان برخی علل ایجاد کننده درد در مچ دست است.

درمان‌های فیزیکی
درمان‌های فیزیکی در افزایش سرعت روند بهبودی نقش بسزایی دارند. فیزیوتراپیست حرکات مختلف و ملایم ورزشی را برای افزایش قدرت عضلات و بهبود دامنه حرکتی مفصل مچ دست طراحی می‌کند. البته شما باید فقط ورزش‌هایی را که جراح به شما اجازه انجام آنها را داده انجام دهید.

ورزشهای مفید در پیشگیری و درمان سندرم تونل کارپال

قبل از هرچیز باید متذکر شد که چنانچه به سندرم تونل کارپال یا مچ در مبتلا شده اید پیش از هر چیز باید به دست خود استراحت بدهید. این استراحت مادامی که گزگز انگشتان ادامه دارد باید تداوم داشته باشد و پس از آن با نظر پزشک به ورزشهای زیر برای تقویت عضلات مچ دست پرداخت:

– خم نمودن مچ دست به سمت جلو: این حرکت باید به صورت آرام و ملایم بوده و حدود ۵ ثانیه مچ دست را در این وضعیت قرار دهید. این حرکت باید روزی سه بار و هر بار ۱۰ مرتبه تکرار شود.

– خم نمودن مچ دست به سمت عقب: این حرکت باید به صورت ملایم و آرام باشد و ۵ ثانیه در این وضعیت قرار گیرد. این حرکت نیز باید سه بار در روز و هر بار ۱۰ مرتبه تکرار شود.

– حرکت به پهلوی مچ دست: در این حرکت مچ دست آسیب دیده باید به آرامی به پهلو حرکت داده شده و به مدت ۵ ثانیه در این وضعیت بماند و دوباره به حالت اول برگردد. این حرکت را باید فرد سه بار در روز و هر بار ۱۰ مرتبه انجام دهد.

– حرکت کششی مچ دست: در این حرکت لازم است هر دو کف دست را روی یک میز قرار داده و به آرامی وزن خود را به روی مچ دست منتقل نمایید و به دستان خود تکیه دهید. هر با این حرکت را ۱۵ تا ۳۰ ثانیه انجام داده و سه بار در روز این حرکت را تکرار نمایید.

– کشش مچ دست. در این حرکت لازم است مچ آسیب دیده توسط مچ سالم به جلو و عقب کشیده شود و هر کدام ۱۵ تا ۳۰ ثانیه بطول انجامد و هر یک از این حرمتها را دوبار در روز انجام شود.

– باز کردن و بستن انگشتان: انگشتان در دست آسیب دیده را باز کرده و به نمایید آرامی بر روی مفصل میانی انگشتان خم به طوری که ۵ ثانیه در این حالت قرار گیرد. لازم است این حرکت سه بار و هر بار ۱۰ مرتبه انجام شود.

– خم کردن مچ دست آسیب دیده و جلو و به عقب: در این حرکت لازم است یک لیوان و یا قوطی را با کف دست گرفته و به سمت بالا و پایین نگه دارید. لازم است این حرکت ۵ ثانیه طول بکشد و سه بار در روز و هر بار ۱۰ مرتبه انجام شود.

– تقویت انگشتان دست آسیب دیده: در این حرکت یک توپ پلاستیکی نرم باید به مدت ۵ ثانیه فشرده شود. بهتر است این حرکت ۱۰ بار در روز انجام شود.