توصیههای کاربردی برای روزهداران در ایام کرونایی
۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۹ – ۱۴:۱۶ اجتماعی خانواده و جوانان
اسراف نکردن در خوردن و آشامیدن عمر را طولانی می کند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ علاوه بر پژوهشهای مهمی که توسط پزشکان متخصص در مفید بودن روزهداری مطرح شده، ارزش و اعتبار علمی کلام معصومین علیهم السلام در مورد روزه از هر چیزی بالاتر است.
نبی مکرم اسلام (ص) میفرمایند: “صوموا تصحوا؛ روزه بگیرید تا تندرست باشید” یا میفرمایند: “معده خانه همه بیماریهاست و پرهیز، داروی اصلی است” همچنین حضرت علی (ع) ما را از خوردن گوشت زیاد نهی کرده و میفرمایند: “شکم خود را مقبره حیوانات قرار ندهید”؛ یا میفرمایند: “من قل طعامه قل الامه، یعنی کسی که خوراکش کم است، دردهایش نیز کم است.”
ماه رمضان امسال در حالی از راه رسیده که کشور درگیر مبارزه با ویروس کروناست؛ آنچه مسلم است یک مسلمان باید برای به جا آوردن فرائض دینیاش تمام تلاش خود را به کار گیرد؛ روزهداری در روزهای شیوع کرونا به در نظر گرفتن تدابیر و توصیههایی نیازمند است و در صورت عمل به آنها، این عمل عبادی بدون هیچ مسئلهای به انجام میرسد؛ در همین رابطه “دکتر خلیل علی محمدزاده” عضو فرهنگستان علوم پزشکی و رییس مرکز تحقیقات سیاستگذاری اقتصاد سلامت در گفتگویی پیرامون روزهداری و پیشگیری از کرونا به سؤالات مختلفی پاسخ داده است که در ادامه تقدیم مخاطبان ارجمند تسنیم میشود:
در این ایام همه گیری بیماری جدید کرونا چه توصیه هایی به روزه داران دارید؟
اول رعایت همه توصیه های مربوط به پیشگیری از کووید ۱۹ یعنی رعایت کامل بهداشت فردی و جمعی مثل شستشوی مکرر دستها با آب و صابون و حفظ فاصله اجتماعی و ضدعفونی محیط و وسائل مورد استفاده، دوم مثل ماه های رمضان سال قبل توجه به آب بدن و نوشیدن ۸ تا ۱۰ لیوان آب در فاصله افطار تا سحر و استراحت کافی، سوم مرطوب نگه داشتن نسبی محیط کار و منزل، چهارم، افزایش مصرف میوه جات و سبزیجات و کاهش مصرف چای و قهوه و مواد شیرین در فاصله افطار تا سحر و پنجم، پرهیز از محیط های گرم و خشک، مواردی که در نامه رییس فرهنگستان علوم پزشکی به مراجع عظام نیز مورد تاکید قرار گرفته است.
آقای دکتر با توجه به اپیدمی کووید ۱۹، به سالمندان و آنهایی که بیماری های زمینه ای دارند، در رابطه با روزه داری چه توصیه هایی دارید؟
از آنجا که بیماری کرونای جدید، سالمندان بالای ۶۵ سال و افراد دارای بیماریهای زمینه ای مانند فشار خون بالا، بیماریهای قلبی – عروقی، سرطان، دیابت و بیماریهای تنفسی و ریوی را به صورت شدیدتری درگیر می کند و احتمال مرگ و میر ناشی از کووید ۱۹ هم در این بیماران بالاترست، توصیه می شود این افراد در رابطه با روزه داری حتما با پزشک خود مشورت کنند و احتیاط بیشتری کنند و تصمیمی اتخاذ نمایند که هیج ضرر و خطری در حال و همچنین عوارضی در آینده برای آنان ایجاد نشود.
بطور کلی در چه بیمارنی روزه داری توصیه نمی شود؟
طیف زیادی از بیماریها در این گروه قرار می گیرند که بنده به پاره ای از آنها اشاره می کنم. بیماران مبتلا به زخم معده و اثنی عشر، البته نه آنهایی که بیماری را در سابقه خود دارند و حالا بهبود یافته اند. بیماران دیابتی که انسولین دریافت می کنند به ویژه کسانی که زمینه کتواسیدوز دارند. یا عوارض کلیوی و چشمی و … در آنان نمایان شده است. روزه داری در افراد دیابتی غیروابسته به انسولین مانعی نیست. بیماران کلیوی شدید و دارای سنگ ساز گروه دیگری از بیماران هستند که روزه داری در آنها توصیه نمی شود.
بیمارانی که پیوند اعضا شده اند به استثنای پیوند قرنیه نباید روزه بگیرند. بیماران دارای سردرد میگرنی به علت احتمال کم شدن آب بدن و نیز کاهش قند خون و تشدید علایم بهتر است روزه نگیرند. زنان حامله در سه ماهه اول و سوم بارداری و مادران شیرده در ۶ ماه اول شیردهی با توجه به تاکید شارع مقدس بر تغذیه نوزادان با شیر مادر، گروههای دیگری از افراد هستند که نباید به طور کلی روزه بگیرند. کودکان زیر ۱۰ سال به جهت مشکلات رشد استخوانی نیز همینطور، لازم است روزه نگیرند. بیماران کرونا که بهبود یافته اند نیز تا ۶ هفته نباید روزه بگیرند.
آیا بیماریهایی هم هست که روزه برای آنها مفید باشد؟
در ناراحتی های روده مثل کولیت اسپاستیک روزه مفید است چون با غذا نخوردن از حرکات و عملکرد روده کاسته می شود. در بیماریهای پوستی مانند کهیر و اگزما و پاره ای از بیماریهای کبدی نیز روزه داری مناسب است. در افراد چاق روزه داری خوب است مشروط بر اینکه در خوردن افطاری و سحر افراط نکنند. بعضی افراد اختلال تنفسی دارند ولی اسپری استفاده می کنند، آنها می توانند روزه بگیرند و به موقع از اسپری خود نیز بهره مند شوند. روزه داری در افراد دارای بیماری قلبی – عروقی هم مفید است. روزه داری در این افراد باعث کاهش حملات قلبی – عروقی نیز می شود. روزه داری در افراد سالم هم کاملاٌ بی خطر است. روزه داری در افراد دارای فشار خون ضعیف و متوسط همراه با اضافه وزن می تواند مفید باشد و به کاهش فشار خون آنان کمک کند. روزه داری در دیابت نوع ۲ یا غیر وابسته به انسولین که با رژیم غذایی و دارو کنترل شده، مفید است، منتهی اگر علایم افت قند خون داشتند، باید فوراً اقدام کنند. همه این موارد در صورتی است که با مشورت پزشک معالج، اطمینان از عدم احتمال کمترین ضرر، مورد تایید قرار گیرد.
مشکلات رایج در روزه داری افراد سالم چیست و چه توصیه ای برای رفع آنها دارید؟
مشکلاتی که به طورکلی می تواند در روزه داری افراد سالم اتفاق افتد، شامل برخی از این موارد است که به راههای رفع آن ها نیز تاحدودی که وقت اقتضاء کند، اشاره می کنم. این مشکلات در دستورالعمل تغذیه ای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به صورت مفصل تشریح شده است.
یبوست | با خوردن نان سبوس دار (نان سنگک و نان جو) و افزایش مصرف میوه ها و سبزی ها، افزایش مصرف آب و تحرک کافی برطرف می شود. |
نفخ | اجتناب از غذاهای چرب و سرخ کردنی و نوشابه های گازدار و مصرف غذاهای ساده و آب به جای نوشابه های گازدار در این مورد توصیه می شود. |
کاهش فشار خون | با علایمی چون رنگ پریدگی، تعریق زیاد، ضعف و کاهش قدرت بدنی، سرگیجه، حالت غش خود را نشان می دهد. در این رابطه افزایش مصرف مایعات و نمک و بررسی وضعیت فرد از نظر بیماری های قلبی – عروقی توصیه می شود. |
سردرد | استراحت کافی، نوشیدن آب و مایعات کافی، ترک سیگار، قهوه، کافئین ۱ تا ۲ هفته قبل از ماه رمضان، مصرف سبزیجات در وعده سحری پیشنهاد می گردد. |
افت قند خون | معمولا با علایم ضعف، سرگیجه، تعریق، لرزش، سردرد و طپش قلب، کاهش فعالیت و قدرت جسمانی معلوم می شود. پرهیز از مصرف غذاها و نوشیدنی های حاوی قند ساده به ویژه در وعده سحر توصیه می شود. |
گرفتگی عضلات | معمولاً به علت کمبود کلسیم، منیزیوم، سدیم و پتاسیم و همچنین مصرف غذاهای چرب و کمبود آب بدن رخ می دهد. درمان با غذاهای غنی از کلسیم، منیزیوم، سدیم و پتاسیم مانند سیب زمینی، موز، ملون، هندوانه، دوغ، سبزی های برگ سبز، آب پرتقال طبیعی، مغزها، گوجه فرنگی، خرما، حبوبات و لبنیات (شیر، ماست، پنیر، کشک)، گوشت، پرهیز از غذاهای پرچرب در آخر شب و نوشیدن مایعات (به ویژه آب) صورت می گیرد. |
زخم معده و یا سوزش سر دل | به دلیل افزایش اسید در معده خالی رخ می دهد. پرهیز ازغذاهای ادویه دار، نوشابه های گازدار و قهوه و چایی پررنگ توصیه می شود. این افراد باید داروهای کاهنده اسید معده مصرف کنند و برای ادامه روزه داری حتماً باید با پزشک معالج خود مشورت کنند. |
سنگ کلیه | روزه داران باید مایعات زیاد مصرف کنند، تا از سنگ کلیه بعد از ایام ماه مبارک رمضان مصون باشند. |
درد مفاصل | نوشیدن مایعات، ورزش و حفظ تناسب اندام، مصرف میوه جات و سبزیجات و استفاده از منابع اسید چرب امگا ۳ مانند ماهی چرب و گردو برای رفع این مشکل توصیه می گردد. |
در رابطه با خرما و زولبیا و شیرینی های سنتی و سایر مواد غذایی که معمولاً در ماه رمضان استفاده بیشتری دارد، نظری دارید؟
اول توصیه می شود از خرما و زولبیا و سایر مواد غذایی شیرین فقط در وعده افطار و در حد کم و متعادل استفاده شود و به هیچ عنوان در وعده سحر این اقلام استفاده نشوند، چون به علت شیرینی بالا سبب تحریک هورمون انسولین و افت یکباره قند خون می شود. ثانیاً این مواد حتماً از فروشگاه های معتبر و مجاز و دارای استاندارد بهداشتی و به صورت بسته بندی تهیه شوند. ثالثاً مثل سایر مواد غذایی، بسته بندی این مواد بعد از ورود به خانه دور ریخته شود و یا ضدعفونی شود. رابعاً در استفاده از تخم مرغ، گوشت، مرغ و ماهی حتماً از پخت کامل آنها اطمینان حاصل گردد. خامساً از نگهداری مواد غذایی و نوشیدنی های داغ در ظروف یک بار مصرف و پلاستیکی و رنگ روشن خودداری شود.
آیا افراد دیابتی می توانند روزه بگیرند؟
افراد دیابتی در صورتی که دیابت غیروابسته به انسولین داشته باشند، سن شان زیر ۶۵ سال باشد، اصول حفاظتی و پیشگیری توصیه شده از سوی ستاد مبارزه با کرونا را رعایت کنند، رژیم غذایی کنترل شده و تنظیم دارویی داشته باشند و قند خون ناشتای کمتر از ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر و Hb A1C کمتر از ۷ داشته باشند و به طور منظم قند خون خود را پایش کنند، می توانند روزه بگیرند.
سالمندان سالم با چه شرایطی می توانند روزه بگیرند؟
این افراد نیز با نظر پزشک و در صورتی که احتمال ضرر ندهند و در صورت رعایت تعادل آب و مواد معدنی، می توانند روزه بگیرند. در این افراد در وعده های افطار و سحر مصرف میوه های رنده شده، لبنیات خصوصاً شیر کم چرب و استفاده از انواع سوپ ها و آش های کم چرپ پیشنهاد می شود.
کلا در باره غذاها و مایعاتی که بهتر است در وعده افطار و سحر استفاده شود هم توضیح دهید؟
بطور کلی اجتناب از پرخوری، پرهیز از داروهای غیرضروری، رعایت بهداشت دهان و دندان و اجتناب از خوردن غذاهای خیلی داغ، شور و سرخ کردنی توصیه های عمومی هستند. شروع افطار بهتر است با یک لیوان آب گرم، چای کم رنگ، شیر گرم همراه با خرما یا عسل باشد. استفاده از غذاهای سبک مانند فرنی شیربرنج و نان و پنیر و سبزی و گردو برای افطار توصیه می شوند. انواع سوپ کم چرب، آش کم حبوبات و سبک، حلیم بدون روغن (دارای نشاسته، فیبر، پتاسیم و منیزیم )، کوکو و شامی کم چرب غذاهای مناسبی هستند. آش های غلیظ توام با پیاز داغ و نعناع داغ توصیه نمی شود. بطور کلی باید غذاهایی خورده شود که بکندی جذب شوند. در وعده افطار آب آشامیدنی سالم، دوغ، عرقیات سنتی، شربت های خانگی کم شیرین مایعات مناسبی هستند. سیب زمینی آب پز، سبزی های پخته مانند کدو، انواع کلم، گل کلم، هویج، نخود فرنگی، تخم مرغ آب پز، کره و عسل طبیعی هم در وعده افطار خوب است. باید توجه داشت که مصرف زیاد آب در وعده افطار و همچنین بین صرف غذا سبب اختلال در هضم مواد غذایی می شود. در ضمن بهتر است بین افطار و وقت شام یک ساعت فاصله باشد و از خوردن تنقلات هم امتناع شود. در مجموع اگر انسان در خوردن و نوشیدن تعادل را رعایت کند از عمر طولانی برخوردار می گردد.
در وعده سحر، غذاهای کم حجم شبیه صبحانه و غذاهای ساده مثل انواع پلو و خورشت و در مجموع غذاهای کم نمک، کم شیرین و کم چرب توصیه می گردد. اصولاً مصرف زیاد قند، نمک و چربی باعث تضعیف سیستم ایمنی می شود. همانطور که اشاره شد، مواد غذایی شیرین در وعده سحر توصیه نمی شود، زیرا باعث گرسنگی زودرس می گردد. سبزی های آبدار مانند خیار، گوجه فرنگی و کاهو هم مناسبند زیرا از تشنگی در طول روز جلوگیری می کنند. خوردن ماهی در وعده سحر توصیه نمی شود. از خوردن غذا و چای زیاد هنگام سحر باید پرهیز شود.
جهت تقویت سیستم ایمنی چه نوع تغذیه ای را توصیه می کنید؟
تقویت سیستم ایمنی علاوه در روزه داری، در پیشگیری و روند بهبودی کووید ۱۹ نیز مهم است. غذاهای حاوی ویتامین های C ,E ,D ,A و گروه ویتامین B و نیز غذاهایی که دارای آهن و روی هستند برای تقویت سیستم دفاعی بدن مفیدند. ویتامین A در سبزیجات، میوه های زرد و نارنجی مانند هویج و کدو حلوایی و موز و زرده تخم مرغ و شیر و سایر لبنیات وجود دارد. ویتامین D در ماهی چرب، لبنیات و زرده تخم مرغ موجود است. ویتامین E به عنوان آنتی اکسیدان در روغن های مایع آفتابگردان، کانولا و ذرت، اسفناج و سویا و همچنین فندق، بادام و گردو وجود دارد. ویتامین C در غذاهایی چون سبزی خوردن، انواع کلم، لیموترش، پرتقال، نارنگی، کیوی و نارنج هست. ویتامین های گروه B را باید در حبوبات، زرده تخم مرغ، انواع گوشت، شیر و لبنیات، میوه ها و سبزی های برگ سبز، عدس، ماش، لپه و مغزها مانند پسته، گردو، بادام، فندق، باقلا، غلات سبوس دار جستجو کرد. ویتامین B12 نیز در گوشت تخم مرغ، حبوبات، شیر، لبنیات، انواع خشکبار و مغزها هست. آهن در گوشت، انواع سبزی ها و میوه های تازه و خشک وجود دارد. غلات کامل، حبوبات، تخم مرغ، ماهی، مرغ و گوشت قرمز حاوی روی هم می باشند.
آیا بیماران دچار فشار خون می توانند روزه بگیرند؟
این افراد هم به شرط اینکه فشار خون آنها تحت کنترل باشد یعنی فشار سیستولیک شان کمتر از ۱۴۰ میلی متر جیوه و فشار دیاستولیک شان کمتر از ۸۰ میلی متر جیوه باشد و نیز داشتن سایر شرایط و تنظیم داروهای مورد استفاده با نظر پزشک معالج، می توانند، روزه بگیرند.
سایر گفتگوها با دکترخلیل علی محمدزاده در باره روزه داری
- ۲ می خبرگزاری تسنیم؛توصیههای کاربردی برای روزهداران در ایام کرونایی
- ۳۰ آوریل بهداشت نیوز؛ نقش روزه در پیشگیری و بهبودی برخی بیماریها
- ۲۶ آوریل حبرگزاری مهر؛ تشریح فواید روزهداری از نگاه پزشکان دیگر کشورها
- گزارش لایو اینستاگرامی با عنوان روزه داری، بیماری کرونا و بهبود سلامتی(dr.khalil.amz)