کرسی آزاداندیشی جمعیت در دانشگاه علوم پزشکی لرستان

دکترخلیل علی محمدزاده استاد دانشگاه در کرسی آزاد اندیشی دانشگاه علوم پزشکی لرستان که به دعوت بسیج دانشجویی و با شرکت جمعی از استادان و دانشجویان در مورخه ی ۲۵ آبان ماه ۱۳۹۳ در دانشگاه علوم پزشکی لرستان ترتیب یافته بود، گفت: مسئله جمعیت تا فهمیده نشود، اقدام در مسیر تعادل و تناسب آن کار دشواری ست.

در فهم مسئله ی جمعیت هم استدلال و هم جدال احسن

وی گفت: در فهمیدن و فهماندن این مسئله، گاهی نیاز به استدلال و منطق است و گاهی هم باید جدال احسن و مناظره نمود.

وی با ذکر این مطلب که بدون فرهنگ سازی نمی توان در رفع مشکلات آتی وضع کنونی کوشید، اظهار داشت: بعد از گره گشایی از ذهن ها و فکرها، سایر زمینه ها هم باید هموار شود.
وی با تاکید بر اهمیّت مقوله جمعیّت در اقتدار ملّی، و نظر به پویندگی، بالندگی  جمعیّت جوان به عنوان یک فرصت  گفت: باید در جهت جبران کاهش میزان رشد جمعیّت و نرخ باروری در سال‌های گذشته، برآمد.

 مقدمه ی فرهنگ سازی، تولید گفتمان است،

وی حضوردر مجالس و محافل نخبگانی و متخصص، و خود و دیگران را در معرض سوال و بحث و تامل در پیرامون موضوع قرار دادن، را برای این منظورامر لازمی دانست و گفت: تا به طور منطقی و درست و مبتنی بر علم، دین، اخلاق و عقل به ژرفا و عمق ماجر ا پی برده نشود، قطعا موضوع حل و فصل نمی شود.

وی در ادامه اظهار داشت: قطعا پس از طی این مراحل، نقطه ی رهایی برای هرکسی فرا میرسد، تا خود آزادانه، داوطلبانه و مسئولانه، هر آنچه را به مصلحت می دانند،  به سرانجام برسانند.

لزوم برنامه‌ریزی‌های جامع برای رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی

این استاد دانشگاه با اشاره به نقش ایجابی  جمعیّت در پیشرفت کشور، لزوم برنامه‌ریزی‌های جامع برای رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را متناسب با سیاست‌های جمعیّتی خاطرنشان شد و گفت: قرار است کلیه   دستگاه ها در این رابطه هماهنگی و تقسیم کار داشته و اقداماتی را با دقّت، سرعت و قوّت انجام و گزارش دهند.
دکترعلی محمدزاده افزود: یکی از کارکردهای این کرسی ها در دانشگاه، نظریه پردازی و تفکر نوآورانه و خلاق پیرامون مطالبات ناشی از سیاست های کلی نظام است.

هر چه میزان باروری افزایش یابد، درصد نخبگان جامعه هم افزایش می یابد

وی در پاسخ به یکی از دانشجویان که مطرح کرد، حالا دیگر جمعیت عامل اقتدار نیست و تکنولوژی مهم است، گفت: اما همین تکنولوژی برای اینکه فراهم شود، نیازمند نوآوری ست، که هر چه میزان باروری افزایش یابد، درصد نخبگان جامعه هم افزایش می یابد.

وی همچنین گفت: جمعیت زیاد مانع پیشرفت نیست. این سخن ظاهرا به نظر درست می آید و هرگز اینگونه نیست، بلکه کشورهای توسعه یافته، برای رسیدن به این مرحله، از جمعیت فراوان جوان خود بهره جسته اند.

جمعیت فقط تعداد نیست

وی در پاسخ به سوالی، جمعیت را یک مسئله ی استراتژیک خواند و گفت: هر عقل سلیمی حکم می کند، کم و یا زیاد جمعیت را مدیریت کند. جمعیت فقط تعداد نیست که فقط روی آن متمرکز باشیم. هرم و ترکیب ساختار سنی جمعیت نیز مهم است. و در اصل آن جمعیتی، تمدن و پیشرفت اسلامی را رقم خواهد زد که سالم، دانا، توانا و دارای تربیت شایسته باشد. پس هیچ کس نمی تواند، تنها بگوید: ” فرزندآوری”، و در کنار آن “شرایط و وضعیت محیطی” و نیز “فرزندپروری” را مهم تر نداند.

بحث بر سر تعادل و تناسب جمعیت است

وی در پاسخ به این سوال که چرا از خطر جمعیتی حرف زده می شود و حساسیت ایجاد می گردد، اظهار داشت: وقتی نرخ باروری کل به زیر حد جایگزینی می رسد، یعنی در منطقه ی خطریم و باید از این وضعیت به سرعت خارج شویم، این دیگر جای اما و اگر ندارد و پس از آن هم باید الزامات فرزندپروری را رعایت کنیم. برخی عزیزان، همین که کمیت را می شنوند، با پیش کشیدن کیفیت، اتهام زنی می کنند و جنجال به پا می کنند، که اینها می گویند: جمعیت را زیاد کنید، بدون توجه به برنامه ریزی و سایر مصالح. نه خیر؛ هیچ کس صرفا چنین ایده ای را دنبال نمی کند، بحث بر سر تعادل و تناسب جمعیت است.

گشتاور رشد جمعیت و متولدین دهه ی ۶۰، خطر کاهش رشد جمعیت را مخفی نگه داشته است

وی افزود: به نظر شما هر خانواده با ۱٫۷ فرزند، از وضعیت متعادلی برخوردار است؟ آیا کمتر از دو فرزند برای هر خانواده، شرط بقای نسل فعلی در دهه های آینده است؟ آیا ادامه ی این وضع رشد جمعیت را در آینده منفی نمی کند؟
وی سپس توضیح داد: آنچه جمعیت فردای کشور را تعیین می‌کند نرخ باروری امروز است. گشتاور رشد جمعیت و متولدین دهه ی ۶۰ که اکنون به سن باروری رسیده اند، این خطر را بر ای ما مخفی و مثبت نگه داشته، لکن در سه دهه ی آینده، که این چرخ لنگر از محاسبه خارج می شود، با تداوم باروری فعلی، رشد جمعیت ما صفر و سپس در ادامه منفی می شود.

تربیت فرزندان در کنار هم، بسیاری از مشکلات تربیتی را برطرف می کند

دکتر علی محمدزاده با طرح این سؤال که ممکن است برخی بگویند، ما هم فرزند دوم و سوم می خواهیم ولی مسایل اقتصادی چی؟ اینکه فضای خانه‌مان کوچک است، این را چه بکنیم؟ چنین پاسخ گفت: بنده عرض می‌کنم اینها همه درست. محاسبات اقتصادی هم گاهی لازم است ولی نباید در برابر اینها منفعل شد و خدا را دست کم گرفت. بعضی وقت ها مثبت اندیشی و امیدواری در این موضوع دیده نمی شود. یعنی کسی نمی گوید؛ شاید خداوند از فضل خود فرزندی به من عطا کند و وضع بنده و جامعه را دگرگون کند. این ها همان گره های فکری است که بین ما و معیارهای اصلی فاصله انداخته است. اگر حداقل باورمان شود که تربیت فرزندان در کنار هم، بسیاری از مشکلات تربیتی آنها را برطرف می سازد و بهداشت روان بهتری را برای فرزندان به ارمغان می‌آورد، می شود مشکلات اقتصادی را تحمل کرد.

وی گفت: علت اینکه بسیاری از خانواده‌های تک فرزند می‌گویند ما در تربیت همین یکی مانده‌ایم و درست هم می‌گویند، این است که تنظیم تربیتی کودک با برادر و خواهر و یا همسالان اتفاق می‌افتد.

تربیت چند فرزند، راحت تر است تا یک بچه

وی اظهار داشت: پژوهش‌ها حاکی از آن است مادرانی که بچه‌های بیشتری دارند به لحاظ تربیت نسبت به مادرانی که تک فرزند دارند، بسیار راحت‌ترند.

وی از فرزند به عنوان یک سرمایه روانی و اجتماعی و در یک کلمه «ثروت» یاد کرد و گفت: احساس مولد کردن، فقط با انجام کارهای اقتصادی و یا تجاری و یا ارتقاء علمی و پژوهشی به دست نمی‌آید، گاهی آرامش و احساس پناهی که انسان در کنار فرزندانش می‌کند، بالاتر از هر سرمایه و ثروتی ارزش و اعتبار دارد.

ولادت ها در لرستان بیش از فوت های ثبت شده

وی در پاسخ به سوالی، میانگین نرخ باروری کل در کشور را ۱٫۸ و در استان لرستان را هم در این حد اعلام کرد و اظهار داشت: بر اساس آمار سال ۹۰، نرخ باروری کل در ۱۷ استان کشور در حد ۱٫۸ تا ۲٫۵  و در ۱۳ استان زیر ۱٫۸ و یک استان کشور نیز در حد ۳٫۵ است.

وی همچنین طبق آمار همان سال، درصد رشد جمعیت این استان  را در مقایسه با متوسط کشور ۰٫۸۵ کمتر ذکر کرد و گفت: در سال ۹۲ سهم این استان از ولادت های کشور ۲٫۵۷ درصد، از ازدواج های کشور ۲٫۸۶ درصد، از طلاق های ثبت شده در کشور ۲٫۲۳ درصد و از مرگ و میرهای کشور هم ۲٫۳ درصد بوده است.

لرستان از نظر درصد رشد جمعیت جزو ۴ استان کمتر کشور

مدیر کارگروه بهداشت شورای فرهنگی و اجتماعی زنان و خانواده، براساس آمار سال ۱۳۹۲، سهم جمعیت این استان از کل جمعیت کشور را ۲٫۳۳ درصد اعلام و اظهار داشت: در  سال ۹۰، این استان از نظر شاخص رشد جمعیت، جزو چهار استان با کمترین درصد رشد جمعیت در کشور بود.

وی جمعیت شهری در کل کشور بر اساس آمار ۱۳۹۰ را، حدود ۷۱٫۴ و در استان لرستان ۶۱٫۳ عنوان کرد و گفت: متوسط بعد خانوار در کل کشور از ۴ نفر در سال ۱۳۸۵ به ۳٫۵ نفر در سال ۱۳۹۰ رسیده است و در این استان نیز در مدت مشابه از ۴٫۵ به ۳٫۸ رسیده است.

تشکیل خانواده یک مسئله ی اصلی است

وی در پاسخ به این سوال که با این همه مخارج سنگین زندگی و بیکاری و بی پولی چگونه باید ازدواج کرد، به آیه ۳۲ سوره ی مبارکه نور اشاره کرد و گفت:  در اسلام تشکیل کانون خانوادگی یک مسئله ی مهم و پایه ای است. اگر خانواده  باشد و تربیت درست هم در قالب آن پی ریزی و پی گیری شود، جامعه پیشرفت خواهد کرد. در صورتی که زوج طلبی و ارضاء غرایز جنسی در این چارچوب باشد، از بسیاری از مشکلات اجتماعی پیشگیری خواهد شد و بالاتر از این، زمینه های سعادت مردم بیش از پیش فراهم خواهد شد.

وی با ذکر این عبارت که ازدواج موجب تنگدستی نمی شود، اظهار داشت: اگر اصل این باشد که نگذاریم دختران و پسران در جامعه دچار گناه شوند، باید هم به ازدواج آن ها خانواده ها و دولت ها کمک کنند و هم خودشان با شناخت صحیح و بر اساس معیارهای اسلامی و آموختن مهارت های زندگی، با  کفو خود و با داشته های خود ازدواج کنند و زندگی را صرفا به مادیات پیوند نزنند و به هم سخت نگیرند.

شبهه در اصل سالمندی، پرده پوشی از حقیقت است

وی در پاسخ به سوالی در زمینه ی سالمندی گفت: در پدیده ی سالمندی هم باز شبهه می شود، که ای آقا کو حالا سالمندی؟ در این مسئله هم دلایل مختلف است. شکی نیست که وضع بهداشتی خوب شده است. امید به زندگی در کشور افزایش یافته است. این یک عامل مثبت در دلایل سالمندی است. و از اقدامات حوزه ی بهداشتی کشور در طی همه ی این سال ها قدردانی می کنیم ولی اینکه برخی صورت مسئله را پاک کرده و به پیامدهای سالمندی بی توجه باشند، درست نیست.

وی اظهار داشت: اینکه بگوییم ان شاءالله در سال ۲۰۹۰، امید به زندگی در کشور به ۸۹ سال می رسد و دیگر کمتر از ۸۰ سال سالمند به حساب نخواهد آمد. با این توجیهات نمی شود از حقیقت پرده پوشی کرد، وقتی آثار پیری بر نمای جوانی در کشوری غلبه می کند، مردم به روشنی درک می کنند، که باید برای کاهش سرعت آن، نرخ زاد و ولد بیشتر شود، ازدواج ها در سن مناسب اتفاق افتد، از تک فرزندی اجتناب شود، ولی اینکه منتظر باشیم و این روزها را ببینیم و دست به کار شویم، آن وقت خیلی دیر است. علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد. پس باید از هم  اکنون به این راه برویم.

تازه اگر دو دهه تلاش کنیم، به میانگین ۲٫۱ فرزند در هر خانواده می رسیم

بعضی القاء می کنند که می خواهند ما را به سال ۶۸ و وضعیت آن دوران بر گردانند، یعنی میانگین ۶٫۴ فرزند برای هر خانواده. این هم از آن شگردهایی است که می خواهند از طریق آن سد فرهنگی ایجاد کنند. ما الان به ازای متوسط هر خانواده ۱٫۷۸ فرزند داریم و تازه اگر دو دهه تلاش کنیم به حد ۲٫۱ خواهیم رسید، ولی عده ای از روی غفلت چنین مسائلی را طرح می کنند، تا در فهم مطلب دشواری ایجاد شود.

وی گفت: الگوی کنونی ما در مسئله ی جمعیت، الگوی هند و بنگلادش و پاکستان نیست و اصلا قرار نیست الگوی هیچ کشور دیگری جز خودمان باشد، باید وضعیت بغرنج و مشکلات پیچده ی کشورهای پیشرفته ایی که در گذشته، راه کنترل جمعیت را رفته اند و الان خود را ملامت می کنند و به دنبال راهی برای خروج از پیامدهای این قصه ی پرغصه هستند، درک شود.

این استاد دانشگاه  ادامه داد: البته ما منکر این هم نیستیم که بخش عمده ای از کنترل جمعیت در درون الگوهای توسعه ای و شهرنشینی، و فرهنگی ست که به واسطه ی توسعه گسترش می یابد، و بنابراین باید به بومی سازی روش ها و مدل های جهانی مطابق با سنت ها، ارزش ها و زمینه های بومی توجه کرد.

اتخاذ سیاست های کنترل جمعیت در زمان خودش درست بود.

وی در پاسخ به یکی از دانشجویان که راه پیموده شده ی قبلی در کنترل جمعیت را غلط خواند، گفت: اتخاذ سیاست های کنترل جمعیت در ایران، بدون نیت خوانی و برمبنای توجیهات عقلایی و براساس هدف های کمی تعیین شده، چه در پیش از انقلاب و چه پس از سال ۶۸ درست بود، ولی هدف هایی برای آن تعیین شده بود، به هدف ها که رسیدیم، باید متوقف می شدیم، بدبینانه ترین حالت این است که ما سال ۷۹ به تمام اهداف کنترلی خود رسیده ایم. هم رصد نکردیم و هم به لحاظ فرهنگی و اجتماعی، کنترل غلبه یافت و نتوانستیم مانع شویم و هم اکنون هم تغییر محسوس خاصی در این شرایط از نظر ذهنی ایجاد نشده است.

وی افزود: باید برنامه ی جمعیتی خود را بازنگری و تنظیم مجدد کنیم. اساس هم سیاست های کلی جمعیتی و نیز سیاست های کلی حوزه ی سلامت است. توسعه کشور نیازمند جمعیت سالم و شایسته است. باید مباحث جمعیتی را طرح کنیم و حساسیت آن را تبیین کنیم. کار، کار فرهنگی مهم و عظیمی هست. همه ی متخصصین باید در این زمینه تلاش کنند. متقاعد سازی افراد نیازمند حوصله و رفع اشکال است. یکی از راه ها هم در دانشگاه، دعوت از اساتید مختلف و کرسی های نقل و نقد و نظر است. اینجا با مسئله ای روبرو هستیم که باید پایه های فکری آن محکم باشد. با شعار و احساسات نمی شود، حل معما کرد.

جمعیت را هم کمی، هم کیفی و هم قابل مدیریت می خواهیم

وی راه رسیدن به برنامه ریزی برای جمعیت سالم و کیفی که کمیت لازم برای نیازهای کشور را هم تامین نماید، را در سالم سازی سبک زندگی خواند و گفت:. سبک زندگی ما یا ریشه در اسلام دارد و یا در ایران و یا هر دو. ببینیم، در چه سنی، چطور و چگونه باید جوانان ازدواج کنند؟ فرزندآوری از نظر تعداد مناسب، با توجه به شرایط و البته برای اینکه کودک آسیب آموزشی، روانی، عاطفی و مهارتی نبیند، چطور باید تنظیم شود؟ و همین طور، مسائل مربوطه به کیفیت تربیت، سلامت مادر و کودک و پرورش فرزند، و نیز شرایط جامعه نیز در نظر گرفته شود.

دولت ها در سیاست های باروری دخالت می کنند

وی در باره ی دخالت دولت ها در این مسئله خاطرنشان ساخت: اینجاست که دولت ها باید به کمک آیند. فلسفه ی سیاست های تشویقی همین است. دولت خود را در کنار خانواده ها می بیند.  مسئله ی انسان سازی است، تا کشوری ساخته شود. پس باید به مادران به گونه ای و به پدران به گونه ای دیگر و به فرزندان نیز در مواردی مثل آموزش، تغذیه، بهدشت، پرورش فکری و … کمک کرد. هر چقدر در این راه هزینه شود، مصونیت فرهنگی درجامعه ایجاد می شود و تصحیح سبک زندگی ست. این را باید سرمایه گذاری و ثروت اندوزی برای فردا دید.

وی ادامه داد: همه ی اینها در یک زنجیره ی ارزشی قابل بررسی است. اهم حلقه های این زنجیر، باید با توجه به رویکردهای اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و خانواده تعیین و تنظیم شود. بحث سلامت نیز در درون خانواده معنی پیدا می کند. جسم که سالم باشد و خانواده هم که پناهگاه امن، آرام و عاطفی اعضای آن باشد، صد البته سلامت اجتماعی و معنوی نیز اعتلا خواهد یافت.

در ابتدای این کرسی آزاد اندیشی، دو گروه از دانشجویان موافق و منتقد، بر سر مسائل جمعیتی، موانع و راه حل ها مناظره، و به سوالات و شبهات وارده از سوی همدیگر، پاسخ گفتند.

گروه اجتماعی / حوزه بهداشت و درمان۹۳/۰۸/۲۷

ساعت ۱۵:۵۴  شماره خبر: ۱۳۹۳۰۸۲۶۰۰۱۴۲ 

www.farsnews.com