سایت تخصصی مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی | HCSM
باج خواهی :
Zhuk يك جوان كارآفرين و اهل كسب و كار است كه در كاليفرنيا زندگي مي كند و در كي يف اُِكراين (كشور اجداي اش ) مركز توسعه نرم افزار دائر كرده است. او ششمين و آخرين فرزند خانواده بود و با زبان انگليسي و اوكرايني در خانه رشد كرد. او ستاره علمي خانواده بود. پس از فارغ التحصيلي با درجه ممتاز از يك مدرسه لندني در ساحل شرقي فارغ التحصيل و سه سال در مقام تحليل گر سيستم در سيليكن ولي كار كرد و سپس دوره M.B.I را در مهمترين مدرسه ساحل غربي گذراند. هنوز درسش تمام نشده بود كه شركت راه حل هاي راهبردي مشتري (c.s.s) را براي توليد سيستم هاي ثبت سفارش تأسيس كرد كه از قضا فعاليت سودآوري از كار درآمد.
پس از پنج سال، شركت نوپا 35 تن را استخدام و درآمد ساليانه معادل چهل ميليون دلار را نصيب خود كرد و سودآور شد. سپس ژوك به كمك دوست انگليسي اوكرايني تبار خود ناتيوك [ مهندس الكترونيك از دانشگاه نيوكاسل بود كه در يك شركت آلماني در اوكراين فروشنده بود و از شغلش نيز ناراضي بود]، مركز توليد نرم افزار را داير كردند.
ساعت 6 صبح يك روز كه ژوك در كاليفرنيا بود با زنگ تلفن از جا پريد. ناتيوك عهده دار رياست مركز توسعه نرم افزار بود.
او گفت: يك ربع پيش تاراس از شركت زنگ زده و گفته بعد ازظهر سه چهار نفر از نماينده¬هاي اداره ماليات اوكراين به محل شركت آمدند و فقط يكي كه زن بوده وارد دفتر شدند.
او حدس مي زد مردان بايد مسلح بوده باشند ولي در اين باره چيزي نگفت.
ژوك حرف ناتيوك را قطع مي كند و مي گويد: «دقيقاً آن زن چه گفته؟»
او گفته اسمش سيموننكو است و ادعا كرده نماينده ويژه اداره ماليات اوكراين است.
وي گفته او و رييسش كه جايي به نام سازمان حسابرسي هاي خاص را سرپرستي مي كنند، مي خواهند هر چه زودتر با ما ملاقات كنند.
او گفته ما پنج تا از هفده جدولي را كه بايد در فصل گذشته ثبت رسمي مي كرديم، ثبت نكرديم و مبلغ 86945 هريونيا ماليات عقب افتاده بدهكاريم.
او گفته اگر در عرض يك هفته اين پول پرداخت نشود، ممكن است عواقب سنگيني داشته باشد.
همچنين گفته در چنين مواردي به توافق رسيدن نيز نامعمول نيست.
ژوك كه نمي توانست اين موضوع را باور كند، فرياد زد: اين يك اخاذي است، حالا چرا ما را انتخاب كرده اند؟ ما كه همه كارمان را مطابق مقررات انجام داده ايم. چه قدر وقت داده اند؟
ناتيوك گفت: تا هفته آينده، نگران نباش، حسابدار را گفته ام: تمام اوراق مالياتي را بيرون بكشد و وكيل را هم خبر مي كنم تا مبادا سيموننكو دوباره پيدايش شود. در ضمن بررسي خواهم كرد. آيا او واقعاً دارد يك بازجويي رسمي به عمل مي آورد. ممكن است مسئله اخاذي باشد… . از حراست نيز خواهم خواست از همين امشب دو نگهبان بيرون دفتر باشند تا هيچ كس بدون سؤال و جواب وارد دفتر نشود.
ژوك از ترس اينكه مبادا اداره ماليات اوكراين دفتر شركتش را محاصره كرده باشند، در برخورد با اين موقعيت احساس ناتواني كرد و گفت: سعي مي كنم با پرواز امروز بعدازظهر لوفت هانزا از لوكزامبورگ تا قبل از آخر هفته آنجا باشم. شايد فقط يك سوءتفاهم باشد، اما اگر حساسيت اداره ماليات را ايجاد كرده باشيم در دردسر بزرگي افتاده ايم. قبل از اين كه راه بيافتم دوباره زنگ مي زنم. به تاراس و بقيه بچه ها بگو هول نكنند.»
ژوك گوشي را گذاشت و خاطرات زيادي را از ذهنش گذراند، شش ماه پيش را كه براي نشستن هواپيما در كي يف لحظه شماري مي كرد و حالا براي نخستين بار اشتياقي به بستن چمدان و عزيمت به كي يف ندارد.
به ژوك قبل از تشكيل شركت، دوستانش آشوب سياسي و فساد در اوكراين را گوشزد كرده و گفته بودند كه او بايد درباره برپايي كسب و كار در آنجا بيشتر فكر كند.
ژوك از يك طرف به بالاتر از كسب و كار به خلق فرصت، دميدن اميد و كمك به ساختن جامعه اي نوين در اوكراين فكر مي كرد و از طرف ديگر ضمن ارج نهادن به نگراني مخالفان، فكر مي كرد آنان در اين مورد مبالغه مي كنند.
لازم به ذكر است كه ناتيوك و ژوك هنگام تشكيل شركت در جريان خريد خطوط تلفن بنا به پيشنهاد ميلوفينكو مدير ارشد بازرگاني در دنيپروتلكوم تحت عنوان خودياري رشوه داده، حتي رسيد هم دريافت كرده بودند.
آيا ژوك بايد معامله اخاذي پيشنهاد شده توسط جنايتكاران سازمان يافته در لباس مأمور ويژه اداره ماليات اوكراين (سيموننكو) را بپذيرد؟
ژوك با دو مسئله روبرو بود؛ برچيدن بساط و بازگشت به خانه، بدون وارد آمدن خدشه به اصول اخلاقي كه به شدت به آن معتقد بود و يا وفادار ماندن به قواعد بازي محلي و پرداخت رشوه.
ناتيوك هرگز حاضر نبود كي يف را ترك كند؟
ژوك نيز آمادگي بيرون رفتن از اوكراين را نداشت. او مجبور بود با قلدرها چانه¬زني كند، اما چه اقداماتي لازم است؟
تحليل و بررسي اين موضوع با چهار نفر از كارشناسان
آلن بوكمن
1) با وجود سال ها تجربه ناتيوك در اوكراين، ژوك براي افتتاح مركز توليد نرم افزار در كي يف رويكردي شهودي انتخاب كرد. آنها بايد پيشاپيش وقت و تلاش بيشتري براي درك چالش ها، رويه ها و فرهنگ كسب و كار صرف مي كردند كه و بعد در اين راه قدم مي گذاشتند. ژوك مي¬توانست از وب سايت دولت ايالات متحده و به ويژه يادداشت هاي وزارت كشور درباره وضع موجود اوكراين آگاهي يابد كه اين كشور زير بار فساد، مقررات بيش از حد دولت و نبود اعمال قانون به سر مي برد. همچنين وب سايت سازمان جاسوسي امريكا (CIA world fact book) فاش مي كرد كه در اين كشور 5/3 ميليون تقاضاي تلفن بلاتكليف وجود دارد، بنابراين بلافاصله درمي يافت با مشكل مواجه مي شود.
2) او مي توانست از طريق حسابدار و وكيلش در امريكا و نيز يادداشت¬هاي وزارت كشور پيش از تصميم به سرمايه گذاري در اوكراين با مقامات كليدي ايالات متحده در كي يف مشورت كند و نسبت به مشكلات پيش رو به او هشدار مي دادند.
3) ژوك پيش از آغاز عمليات در خارج بايد با «قانون ارتشا در خارج» (F C P A) ايالات متحده آشنايي پيدا مي كرد و براي شركت خود براي چگونگي برخورد با فساد بيمه نامه تهيه مي كرد.
4) آشنايي با «سازمان بين المللي شفافيت» (Transparency International) كه مجموعه¬اي از اصول فراگير ضدفساد را تدوين كرده، شركت¬ها را به تهيه برنامه هاي داخلي جهت ترغيب كاركنان به ندادن رشوه متعهد مي¬سازد.
5) ژوك با واداشتن ناتيوك به پرداخت رشوه پنج هزار دلاري به ميلوفينكو پيام داد كه براي انجام كسب و كار در كي يف هر آنچه لازم باشد به بوروكرات¬هاي محلي مي پردازد.
اگر آن مبلغ رشوه باشد، ژوك قانون ضد تروريسم، تبهكاري و امنيت امريكا سال 2001 را نقض كرده است مگر آنكه پرداخت به عنوان خودياري باشد كه قانون مذكور آن را مجاز شمرده است.
در صورتي كه آن مبلغ خودياري باشد برخلاف «قانون ارتشا در خارج» برابر مقررات انگلستان است چون استثنايي براي پرداخت¬هاي خودياري قايل نيست، در اين صورت ناتيوك نقض قانون كرده است.
نتيجه گيري
در شرايط كنوني، ژوك با مجموعه اي از رشوه خواهي مواجه خواهد شد و چون نمي¬تواند از لحاظ اخلاقي در آن محيط فعاليت كند، رها كردن آنجا بهترين راهي است كه مي تواند در پيش گيرد.
رافائل دي تلا
1) مانند ديگر دست اندركاران كسب و كار در اين شرايط ژوك باج خواهد داد و اگر او اين كار را كند، قانون شكني نكرده است زيرا ژوك قرباني اخاذي شده است. مطابق قوانين اكثر كشورها، تن دادن به رشوه خواهي جرم نيست.
او مبالغ رشوه را ماليات مضاعفي تلقي مي كند كه مجبور است براي انجام كسب و كار و ادامه پروژه نازنينش بپردازد.
اگر يك اهل كسب و كار زماني كه قرباني اخاذي شده به مقامات پولي ندهد، دل و جرئت كسب و كار در كشورهاي در حال توسعه را ندارد.
2) اما آيا ژوك بايد به اين مقامات حق حساب بدهد؟ پاسخ به اين سؤال دشوار است. من مي¬دانم ژوك اين كار را خواهد كرد. اما نمي دانم بايد چه كند زيرا يك مسئله اخلاقي است و ما از صورت مسئله نمي فهميم، نظام اخلاقي ژوك چه حكم مي كند.
3) پيوستاري را تجسم كنيد كه در يك سوي آن نوعي از اخاذي قرار داد كه سيموننكو مرتكب شد. در سوي ديگر، طرح پول¬شويي (mony-laundering) قرار دارد.
هر چند ممكن است آنها به سياستمداران و مقامات رشوه دهند اما هرگز نبايد گرفتاري شيادي نوع دوم شوند.
اگر شركتي در وسط اين پيوستار قرار گيرد يعني بخواهد بدون رشوه دادن به مقامات به كسب و كار بپردازد، آن موقع هم شركت رقيب با رشوه به ديوان سالاران ممكن است امتيازات بي نظير گرفته و شما را به ترك آن كشور مجبور كند.
دور باطل مداخله سياست در امور شركت ها، سازمان ها را به فساد كشانده و مشروعيت آنها را زير سؤال برده است و اعمال نظارت بيشتري را طلب مي كند و تغيير واقعي مستلزم اصلاحات قضايي است كه اين هم در كشورهاي در حال توسعه كه نظام قضايي به شدت سياست زده است، سخت و زمان بر است.
4) رافائل دي تلا در نهايت هيأت ناظر قضايي متشكل از حقوقدانان دانشگاهي و وكلا را پيشنهاد مي¬كند كه از عهده ي پرونده هاي پر سر و صداي اقتصادي – سياسي برآيد.
توماس دانفي
1) اگر سيموننكو از ژوك به جاي خودياري، رشوه معمولي خواسته بود، تنها راه اخلاقي او مقاومت كردن است. اگر ژوك نتواند با موفقيت در برابر خواسته هاي او بايستد بايد علناً از سرمايه گذاري در اوكراين پا پس كشد.
هرگونه سازش با سيموننكو و آناني كه او نماينده آنهاست تنها به بقاي فساد در اوكراين كمك خواهد كرد و پيامدي خطرناك براي مردم آن كشور دارد.
2) اگر ژوك به خاطر كمك به كارمندان اوكرايني اش وسوسه شود به سيموننكو رشوه دهد و در كسب و كار خود بماند، اين كار حلقه فساد و آسيب را بسيار تنومندتر مي كند.
3) در فهرست «شاخص مشاهده فساد» سال 2004 «سازمان بين المللي شفافيت» اوكراين رتبه 122 را داشت. اوكراين سال هاست كه به قول هاي اقتصادي خود عمل نكرده و دليل عمده آن فساد فراگير است. سيموننكو ظاهراً رشوه اي كم ارزش درخواست كرده كه مستلزم نفع رساندن به يك مقام دولتي است. همين مبلغ اندك نيز توسط ژوك نبايد پرداخت شود چون منجر به فشار بيشتري بر او خوهد شد.
4) ژوك بايد به سرعت براي مقابله با تهديد سيموننكو با ساير شركت هاي نرم افزاري يا شركت هاي غير اوكرايني كه در آن كشور به كسب و كار مشغول هستند، تماس برقرار كند تا مطرح كنند آيا استراتژي هايي جمعي براي جلوگيري از چنين درخواست هايي وجود دارد.
اگر آن جستجو ثمري نداشت بايد با سازمان هاي غيردولتي مانند «سازمان بين المللي شفافيت» تماس بگيرد و ببيند گزينه معقول چيست؟ اگر وجود ندارد به سلامت از اوكراين بيرون آيد و سپس اعلان كند چرا آنجا را ترك كرده و تمام اطلاعات در مورد سيموننكو و دوستانش را در اختيار همه قرار دهد.
نتيجه گيري
دانفي براي مبارزه با فساد، آشنايي با اصول سوليوان «2C» را كه در دهه ي 1970 به عنوان استراتژي مبارزه با تبعيض نژادي در افريقاي جنوبي بكار رفت، پيشنهاد مي دهد.
بوزيدار يليچ
1) پاسخ به پيشنهاد معامله اخاذي صرفاً و مؤكداً نه است.
2) ژوك ميهن پرست ممكن است، پرداخت رشوه را كه از لحاظ اخلاقي نكوهيده مي انكارد، اينطور توجيه كند كه افراد جوان بسياري را به كار مي گمارد، اما او بايد بداند با قبول اين پيشنهاد دردسرهاي بزرگتري را براي خود خريده است.
3) اگر ژوك اين كار را بكند، با گذشت زمان از گوشه و كنار دنياي كسب و كار كي يف خواهد شنيد كه سيموننكو و دستيارانش درباره رابطه موفقيت آميزشان با او به خود مي بالند و اين امر منجر به پرهيز عده اي از نزديكي به اين شركت به خاطر دردسرهاي بعدي اش خواهند شد و سرانجام ممكن است موضوع به رسانه هاي محلي و دفتر دادستان كشيده شود و او براي پاسخ گويي احضار شود. قطع نظر از اين موارد، پول دادن به يك صاحب منصب دولتي به شكل غيرقانوني به آبروي ژوك لطمه خواهد زد.
4) ژوك به سرعت بايد اين پنج مرحله را به اجرا درآورد:
الف) يك بنگاه امنيتي حرفه اي را اجير كند (اين بخشي از هزينه راه انداختن كسب و كار در محيط هاي كمتر ساخت يافته است.)
ب) بايد حمايت كاركنانش را در موضع سخت خود جلب كند. متخصصان جوان، ژوك را به خاطر شجاعتش خواهند ستود و تمام كي يف از معيارها و اصول اخلاقي او با خبر خواهند شد.
ج) تجربه من گواه آن است كه افراد رده بالا گوش شنوايي براي ژوك خواهند داشت. بايد درباره اين اخاذي در بالاترين سطوح از جمله وزير دارايي، وزير اقتصادي، آژانس حمايت از سرمايه گذاري خارجي و رييس اداره ماليات اوكراين و نيز سفير امريكا در اوكراين بنويسد، او همچنين مي تواند از آنها تقاضاي ملاقات كند.
د) اگر تهديدها فروكش نكرد، بايد طي كنفرانسي مطبوعاتي توجه عموم مردم را به مشكلاتش جلب كند. او مي تواند به عنوان يك رهبر منضبط و اخلاق گرا از انگيزه هاي ميهن پرستانه اش بگويد و نيز از بهبود استانداردهاي كسب و كار در وطنش.
و) اگر هيچ يك از اين اقدامات نتيجه نداد، او بايد بساطش را برچيند و اوكراين را ترك كند.
من بعيد مي دانم با اقدامات فوق او مركزش را تعطيل كند بلكه برعكس او به عنوان نماد اين واقعيت كه چيزها در جهت بهتر شدن تغيير مي كنند، مورد ستايش قرار خواهند گرفت.
Harward Bussiness Review, march 2005
the Shakedown
(باج خواهی)
خلاصه مورد
فردی آمریکایی در کشور اجدای اش (کی یف اکراین) به کمک دوست انگلیسی اوکراینی تبار خود شرکت تولید نرم افزار دایر کرده است، به وسیله تلفنی از طرف دوست
خود متوجه باج خواهی از سوی مأموریت دولت اکراین می شود.
او باید چه بررسی هایی قبل از تأسیس شرکت انجام می داد و حال باید چکار کند؟
الف) بررسی های قبل از تأسیس شرکت
1 درک چالش ها، رویه ها و فرهنگ کسب و کار در اکراین
(از طریق وب سایت دولت ایالات متحده، حسابدار و وکیلش در آمریکا، یادداشت های وزارت کشور)
2 آشنایی با قانون ارتشاء در خارج (F C D A) و تهیه بیمه نامه برای چگونگی برخورد با فساد
3 آشنایی با سازمان بین الملل شفافیت (Transparency International)
4 آشنایی با اصول سولیوان (استراتژی مبارزه با تبعیض نژادی در آفریقای جنوبی)
5 اجیر کردن یک بنگاه حقوقی حرف های (این بخشی از هزینه راه انداختن کسب و کار در محیط های کمتر ساخت یافته است.)
6 ارتباط با سفارت آمریکا در اوکراین و بررسی نحوه سرمایه گذاری خارجی
ب) در مواجهه با اخاذی چکار باید بکند؟
1 بازخوانی و کسب راه حل از موارد (1)، (2) و (3) بند الف
2 تن دادن به رشوه خواهی شاید مطابق قوانین اکثر کشورها جرم نباشد اما در آینده عواقبی برای او خواهد داشت.
(اگر او برای رشوه دادن و سوسه شود تا در کسب و کار خود بماند، این کار حلقه فساد و آسیب را بسیار تنومندتر می کند.)
3 باید مواظب باشد این مسئله به طرح پول شویی (money laundering) نیانجامد، که جرم سنگینی است.
(این طرح امکان می دهد شرکتداران با سیاستمداران محلی هم دست شده و بدون سرمایه گذاری در شرکتی خود را غنی سازند.)
4 ارتباط با سایر شرکت های مشابه خارجی که در اوکراین به کسب و کار مشغول هستند و اطلاع از استراتژی جمعی در مواردی اینچنین.
5 جلب حمایت کارکنان و آگاهی دادن به آنها در مورد معیارها و اصول اخلاقی خود (که زیر بار این اخاذی نخواهد رفت.)
6 باید درباره این اخاذی بالاترین سطوح را مطلع کند و یا با آنها ملاقات کند
(از جمله وزیر دارایی، اقتصاد، آژانس حمایت از سرمایه گذاری خارجی و رییس اداره مالیات و نیز سفیر آمریکا در اوکراین).
7 اگر هیچ یک از این اقدامات نتیجه نداد، او باید بساطش را برچیند و اوکراین را ترک کند.
ترجمه، تنظيم و تلخيص: دكتر خليل علي محمدزاده / اسفند ماه 1386