نگاهی به ارزیابی خدمات بهداشتی درمانی در ایران

با مطالعه تاریخچه علم مدیریت ملاحظه می شود که پس از گذر این علم از مقاطع  کلاسیک و نئو کلاسیک، مدیریت نوین بر پایه نگرش سیستمی به وجود امد و به عنوان تئوری غالب مورد توجه علمای این رشته قرار گرفت.اما در کشور ما هنوز مدیریت به صورت سنتی و نه به صورت کاملا علمی انجام می گیرد و همین مسئله موجب شده بازده ، کارایی و اثر بخشی موسسات و ادارات ایران به حداقل رسیده است .

یکی از نکات جدید و ابداعی این تئوری ، توجه به بازگشت اطلاعات یا بازخورد است. که موجب تصحیح عملکرد هر سیستم از راه مقایسه ء عملکرد آن با اهداف از پیش تعیین شده می شود . در مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی که از زیر شاخه های علم مدیریت محسوب می شود استاندارد های کمی و کیفی بسیاری برای ارزیابی خدمات بهداشتی و درمانی ارائه شده در مراکز و موسسات مختلف ، به ویژه در بیمارستان ها تدوین شده است که این نکته هم در مدیریت های ما به چشم نمی اید. با توجه به این که امر بهداشت و در مان به واسطه سر و کار داشتن با جان انسان ها از اهمیت خاصی بر خوردار است و بیمارستان به عنوان سطح سوم ارائه کننده خدمات بهداشتی و در مانی دارای پیچیدگی بیشتری نسبت به سطوح دیگر است لذا فرایند ارزیابی آن نیز دقیق تر و پیچیده تر است .ارزیابی کمی و کیفی خدمات در خدمات بهداشتی و در مانی جهت بررسی میزان موفقیت آنها درر سیدن به اهداف مورد نظر از مسیر تدوین استاندارد ها و اجرای دقیق انها می گذرد . بدین منمظور در کشور هایی نظیر استرالیا ، کانادا، امریکا ، اسپانیا و فرانسه توجهی خاص به بیمارستان ها به عنوان مهمترین مراکز ارائه خدمات بهداشتی – درمانی شده است ولی در کشور ما سرانه تخصیص بودجه حداقل بوده و اهمیتی به ان داده نمی شود

دلایل این توجه خاص کشور های توسعه یافته را میتوان به شرح زیر بر شمرد .:

۱- ارزیابی کمی و کیفی خدمات بهداشتی – درمانی به ویژه ارزیابی کیفیت مراقبت در بیمارستان ها در مقایسه با ارزیابی ارائه مراقبت های بهداشتی که در موسسات غیر بیمارستانی و در سطوح اولیه شبکیه بهداشتی و درمانی ارائه می شود . مشکل تر و پیچیده تر است زیرا فرایند ارزیابی مراقبت های بهداشتی دارای قدمتی طولانی است حال  آن که ارزیابی خدمات بیمارستانی در اغلب کشور ها به ویژه ایران تازگی دارد.

۲- شاخص های ارزیابی مراقبت ها و خدمات بیمارستانی به صورتی فراگیر و جامع که مورد قبول کلیه کارگزاران و کارشناسان خدمات بیمارستانی باشد ، تدوین نشده است حال آن که در مراقبت های بهداشتی غیر بیمارستانی استاندارد های ارزیابی خدمات بهداشتی تحت عناوینی مشخص مانند شاخص یا نشانگر های بهداشتی تدوین شده و به صورتی فراگیر از سوی سازمان جهانی بهداشت حتی به عنوان شاخص های توسعه مورد استفاده و بهره برداری قرار می گیرد

۳- قلمروی بهداشت ، برنامه ریزی و ارائه خدمات  آن غالبا جزء تعهدات دولت ها ست و ارزیابی آن  نیز به دلیل این تعهدات نه تنها در درون کشور بلکه در سطوح بین المللی انجام می شود به بیان دیگر شاخص های بهداشتی در سطوح ملی و بین المللی با دقت مورد ارزیابی و پیگیری قرار می گیرد. در حالی که شاخص های بیمارستانی از چنین و ضعیتی برخوردار نیستند .

۴- مراقبت های بهداشتی غیر بیمارستانی غالبا به صورت رایگان ارائه می شود و بخش خصوصی نقشی مهم در ارائه  آن ندارد . مضافا این که در سطح جهانی کمک های کارشناسی و مالی پشتوانه مهمی برای آن به شمار می اید . حال آنکه خدمات بیمارستانی نه تنها با مشارکت بخش های خصوصی ، دولتی و خیریه ارائه می شود بلکه گاهی نیز با مقاصد انتفاعی از سوی دارندگان حرفه های پزشکی و پیراپزشکی همراه است .

۵- مراقبت های بیمارستانی در مقایسه با خدمات بهداشتی گران تر بوده و جاذبه ارائه ان نیز به مراتب بیشتر از ارائه خدمات بهداشتی است . از این رو ارزیابی خدمات بیمارستنی ارائه شد ه ضرورت بیشتری می یابد مضافا اینکه بیمارستان به عنوان یک موسسه خدماتی مهم از سطح اشتغال زایی نسبتا بالایی برخوردار بوده و نسبتا پر در آمد است به طوری که در برخی از شهر های مهم جهان بزرگترین موسسه تولیدی و اشتغال شهروندان به شمار می اید بنابر این توقف فعالیت ان حتی به عنوان عدم کارایی و اثر بخشی نه تنها ممکن است عوارض سیاسی به دنبال اورد بلکه تقلیل تخت ها بیمارستانی و تعدیل فضای بیمارستانی به سهولت امکان پذیر نیست برای مثال در کشور های توسعه یافته بیمارستان ها حدود ۴۰% و در کشور ها در حال توسعه تا ۸۰% سهم بهداشت و در مان را به خود اختصاص می دهد بنابر این چگونگی انجام ارزیابی و اجرای نتایج حاصل از اهمیتی خاص بر خوردار است .انچه به عنوان علل توجه دولتها به مسئله ارزیاب یو ضرورت ان ذکر گردید در کشور های توسعه یافته با جدیت دنبال می شود زیرا فقدان ارزیابی نه تنها به افزایش هزینه های درمانی می انجامد بلکه غفلت در ارائه مراقبت های اولیه بهداشتی سلامت جامعه را شدیدا به مخاطره می اندازد حال انکه تامین  آن علاوه بر تضمین و تامین سلامت بهره وری کامل از موسسات در مانی را نیز با هزینه مناسب به دنبال خواهد داشت

با توجه به موارد پیش گفته شده اهمیت موضوع را می توان به شرح زیر مطرح کرد:

۱- ارزیابی محیط مناسب و قابل اعتمادی برای انجام حرفه های بهداشتی و در مانی ایجاد می کند.

۲- ارزیابی مراقبت ها و خدمات بیمارستانی در واقع بررسی مداوم ایمنی و عامل توفیق سازمان ها و مراکز درمانی می باشد.

۳- اعلان نتایج ارزیابی ضمن  آن  که مردم و مصرف کننده خدمات را با فرایند ارزیابی و وضعیت و کیفیت مراقبت های بهداشتی منطقه خود و بیمارستان مربوط آشنا می سازد به آنها اطمینان می دهد که کلیه تدابیر ایمنی برای سلامت انها پیش بینی شده است .

۴- ارزیابی خدمات بیمارستانی امکان مقایسه کیفیت خدمات را بین بیمارستان ها فراهم می آورد و علاوه بر ایجاد رقابت سالم برای ارتقاء کیفیت خدمات ارائه شده  بر بهبود و رفع نارسایی ها نیز تاکید دارد .

۵- ارزیابی خدمات منجر به تامین نیاز های واقعی مردم می شود بنابراین مبنای ارائه خدمت بر اساس تقاضا و نیاز مردم تامین می شود بررسی کمی و استفاده از استاندارد های کمیت عامل اصلی در افزایش کاهش یا حذف خدمات بیمارستانی است که با توجه به افزایش هزینه های بهداشتی وو در مانی عامل مذکور دارای اهمیت فراوان است .

به منظور ارزیابی کمی و کیفی خدمات بیماستانی قبل از هر چیز تدوین استاندارد هایی مورد نیاز است که به نوبه خود به اراده سیاسی دولت ها و درک اهمیت ان از سوی کارگزاران و مسئولان بهداشتی کشور نیاز دارد در حال حاضر تامین کیفیت مراقبت های بهداشتی و در مانی به طور جدی در برنامه های بسیاری از دولت ها قرار دارد در کشور ما نیز در سالهای اخیر تلاش هایی بسیاری برای تدوین استاندارد های ارزیابی از سوی نهاد های مسئول یه خصوص از سوی وزارت  بهداشت،  درمان و آموزش پزشکی و سازمان تامین اجتماعی شده است  گرد اوری منابع موجود می تواند به تکمیل و ارائه الگویی مناسب در این زمینه کمک نماید.

        http://msnmmahbobinia.blogfa.com  /  مهدی محبوبی نیا