مکانیزم های بازار در خدمات پزشکی کارآیی ندارد

دکتر محمد رضا واعظ مهدوی، استاد دانشگاه شاهد و رئیس انجمن علمی اقتصاد بهداشت طـی یادداشتی اختصاصی برای سلامت نیوز نوشت: وزیر بهداشت، با چالش های مختلفی در نظام سلامت روبرو است؛ تغییر الگوی زندگی، مسن شدن جمعیت، پیدایش بیماری های نوپدید و بازپدید، تغییر الگوی بیماری ها از بیماری های عفونی به بیماری های مزمن و درازمدت، آلودگی هوا و آلودگی های محیط زیست، استرس های اجتماعی ، آلودگی ها و مواد افزودنی  درمواد غذایی، ، اعتیاد و سوء مصرف مواد، رشد و گسترش سرطان ها، رشد سریع بیماری های قلبی و عروقی و مفصلی ، چالش های مهم نظام های سلامت امروز  کشور را تشکیل می دهند لکن در میان تمام چالش های اشاره شده، مهمترین چالش  امروز نظام سلامت ما مسئله «عدالت در سلامت » یعنی تامین خدمات سلامت برای همگان است.خدمات سلامت با وسایل زندگی و خودرو و مسکن و … متفاوت است. به انسان ها می توان گفت اگر درآمد ندارید خودرو نداشته باشید اما نمی توانیم بگوییم اگر درآمد ندارید دچار سنگ کیسه صفرا یا بیماری های دیگر نشوید !بیماری را انسان ها انتخاب نمی کنند که درمان انتخابی و طبق درآمد و طبق هزینه های آنها باشد. بر این اساس تمام بیماران باید درمان مناسب خود را دریافت کنند و اگر قرار باشد افرادی به دلیل نداشتن درآمد، از دریافت خدمات درمانی مورد احتیاج خود محروم شوند این از مصادیق مهم « بی عدالتی در حوزه سلامت » است.علاوه بر این، جمهوری اسلامی ایران کشوری است که متکی بر مکتب انسان ساز اسلام است و برای انسان، ارزش و اهمیت قائل است . نظام حکومتی با پسوند « اسلامی»، نمی تواند حیات و مرگ انسان ها را به توان پرداخت آنان منوط نماید.مطالعات طرح سنجش عدالت در شهر، ۷۶درصد تفاوت در بهره مندی از خدمات بستری بین ۲۰% ثروتمند با ۲۰% فقیر جامعه را نشان داده است.این به این معنی است که ۷۶% از جمعیت دو دهک پایین به دلیل عدم قدرت پرداخت قادر نبوده اند در هنگام نیاز بیماری از خدمات بیمارستانی استفاده نمایند.

برادر عزیزی که به عنوان وزیر جدید بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به مجلس محترم معرفی شده است،و بنا بر سوابق خدمت خود در جهاد سازندگی و مناطق محروم، با مشکلات تأمین سلامت فقرا و مستضعفان آشناست، باید  این واقعیت ثابت شده جهانی  را بیش از پیش مد نظر قرار دهد که مکانیزم های بازار در خدمات پزشکی کارآیی ندارد و نمی توان خرید خدمات سلامت را به بازار واگذار نمود.

وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در دولت آینده باید مشخص کند در مورد عدالت در سلامت چه خواهد کرد؟ چطور می تواند دسترسی برابر و همگانی به خدمات بهداشتی – درمانی را تامین کند؟ و با چه روشی این کار را انجام  خواهد؟ منابع  موجود چقدر برای این کار کفایت می کند؟ اگر منابع  کفایت تامین خدمات همگانی با کیفیت را برای همه انسان ها نکرد آیا قائل هستند که جیره بندی(Rationing) صورت گیرد؟ دولت باید تصمیم بگیرد که آیا حاضر است خدمات لوکسی که برای گروه های پردرآمد و ثروتمند تامین می شود را کاهش داده و منابع آن به سمت گروه های فقیر و کم درآمد جهت دهد؟

به گزارش سلامت نیوز خصوصی سازی بخش عمومی بخصوص در بهداشت و درمان، امروزه حتی در کشورهای سرمایه داری (بجز امریکا) هم انجام نشده است. نظام اجتماعی کشورهای اروپایی و کانادا و استرالیا و نیوزیلند کاملا” بر تعهد دولت بر تأمین خدمات سلامتی یکسان برای آحاد شهروندان تأکید دارد. نظام بهداشت و درمان امریکا از این نظر بسیار مشکل دارد و بسیار پرهزینه و کم بازده است و بدین لحاظ همواره چالش بزرگی برای روسای جمهور این کشور بوده است.

آنجا که بسیاری از گروه های اجتماعی به دلیل نداشتن پول از خدمات درمانی محروم  شوند ، استرس ها و فشارهای اجتماعی  گسترش پیدا می کند، این شرایط زمینه ساز دزدی، سوء استفاده، جنایت های جمعی و سازمان یافته، فحشا و تن فروشی و نظایر اینها در جامعه می شود ریشه تهاجم فرهنگی و نا هنجاری ها و آسیب های اجتماعی،  نابرابری های اجتماعی و بی عدالتی و فشارهایی است که بر جمعیت فقرا و گروه های کم درآمد وارد می شود. اینجاست که پاسخگویی دولت درباره کالاهای عمومی موضوعیت پیدا می کند. به همین دلیل است که دولت ها در سراسر جهان درصدد هستند این خدمات را برای همگان تامین کنند و بوسیله تامین آن سعی دارند کیفیت زندگی شهروندان را ارتقاء دهند.

در تفکر اسلامی ما باید مرتبه والاتری را هم در نظر بگیریم و آن هدف خلقت انسان و حرکت در مسیر رشد و تعالی و کمال الهی است .اگر زمینه های مادی و نیازهای اولیه انسان فراهم و تامین نشود و دغدغه بیماری و فقر و ضروریات اولیه حیاتی حل نشود، طبیعتا حرکت در مسیر کمال بسیار مشکل و در بسیاری از موارد ناممکن می شود.

تأمین این مقدمه ضروری برای حرکت در مسیر کمال الهی،  مهمترین وظیفه حاکمیتی دولت ها ، و چالش آن، مهمترین چالش وزیر آینده بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.