ایران می تواند قطب گردشگري سلامت درخاورميانه باشد

برخي کشورهاي دنيا با درک درست و به موقع درحال سرمايه گذاري هاي کلان در اين صنعت درآمدزا و به سرعت در حال گسترش هستند و متاسفانه مانند اکثر موارد برخي مسئولان ما در پيچ و خم وضع قوانين و تصميم سازي و تصميم گيري هاي بي نتيجه خود به سر مي برند

در مقابل در ورودي يکي از بيمارستان هاي شهر مشغول صحبت با راننده «ون» است. راننده با کلماتي عربي- انگليسي- فارسي سعي مي کند منظورش را به او بفهماند. کنجکاو مي شوم، مي پرسم: مرد عرب چه مي گويد، جاي خاصي مي خواهد برود؟

راننده مي گويد: تا آن جا که من متوجه شدم براي عمل قلب مادرش به ايران آمده است و اکنون بايد چند روزي را اين جا بماند. من هم آدرس چند مرکز خريد و مکان هاي ييلاقي اطراف شهر و چند مکان باستاني و زيارتي را به او دادم. از مرد کويتي مي پرسم: چرا عمل جراحي را در کشور خودتان انجام نداده ايد؟ و او پاسخ مي دهد: اولاً هزينه اين عمل در کويت حداقل دو برابر ايران است ثانياً دانش و تخصص پزشکان ايراني زبانزد است. از او سوال مي کنم آيا از شرايط سفر به ايران راضي است؟ مي گويد: البته ما توقع‌مان از شما خيلي بيشتر از اين است و با توجه به نام و آوازه ايران انتظار داشتيم شرايط خيلي بهتر از اين باشد. با خودم فکر مي کنم چه فرصت هاي طلايي به ما رو کرده است و ما قدرش را نمي دانيم و اين سوال در ذهنم شکل مي گيرد که آيا کسي پيدا مي شود ما را به خودمان بشناساند و به ما بگويد چه ظرفيت ها و توانمندي هايي داريم!

گردشگري سلامت

به موازات گسترش صنعت گردشگري، شاخه ها و انواع گوناگوني از اين صنعت پديد آمد که هر کدام نيز طرفداراني دارد. يکي از اين شاخه هاي نوظهور و البته به سرعت در حال گسترش، گردشگري سلامت يا «Health tourism» است. گرچه آدمي ديرزماني است که به حکمت زندگي در نقاط خوش آب وهوا و يا داراي اقليم‌هاي خاص و همچنين نقش معجزه گر برخي آب هاي معدني و‌…پي برده است چنان که انسان هاي عهد باستان با سفر به مناطقي با آب و هواي خاص بيماري‌هاي تنفسي را درمان مي کردند. ولي به اذعان کارشناسان، صنعت گردشگري سلامت مربوط به آغاز قرن جديد است و روز به روز نيز بر اهميت و ارزش آن افزوده مي شود. براي درک بهتر اين پديده لازم است تعريف مشخصي از آن ارائه دهيم. بنابر تعريف سازمان جهاني، گردشگري سلامت سفر افراد از محل دايمي زندگي خود به مدت بيش از ۲۴ ساعت و کمتر از يک سال براي حفظ ، بهبود يا به دست آوردن سلامت جسمي و رواني است.بنابراين تعريف گردشگري سلامت حوزه گسترده اي از پيش گيري تا درمان را شامل مي شود.

دکتر «مهدي سقايي» عضو هيئت علمي گروه علوم جهانگردي دانشگاه حکيم جرجاني گرگان در اين باره مي گويد: گردشگري سلامت گستره وسيعي است و شامل ۳ بخش گردشگري تندرستي (پيش گيري)، گردشگري درماني و گردشگري پزشکي است. بر اين اساس گردشگري پزشکي به سفرهايي اطلاق مي شود که به منظور درمان يک بيماري خاص يا اعمال جراحي تحت نظارت پزشک در مراکز درماني يا بيمارستاني انجام مي شود در حالي که گردشگري درماني سفري براي بهبود يک بيماري يا گذراندن دوران نقاهت تحت نظارت پزشک با استفاده از منابع طبيعي مانند چشمه هاي آبگرم و گردشگري تندرستي (پيش گيرانه) سفربه دهکده هاي سلامت و مناطقي با آب و هواي خاص براي رهايي از تنش هاي روزمره زندگي و تجديد قوا بدون مداخله يا نظارت پزشک است.

بازار پررونق گردشگري سلامت

گرچه برآورد حجم تجارت اين صنعت در دنيا به دليل نوظهور بودن و کمبود يا نبود آمار دقيق کاري دشوار است ولي در عين حال روند رو به رشد اين آمار و ارقام اين نکته را به خوبي نمايان مي کند که برخي کشورهاي دنيا با درک درست و به موقع درحال سرمايه گذاري هاي کلان در اين صنعت درآمدزا و به سرعت در حال گسترش هستند و متاسفانه مانند اکثر موارد برخي مسئولان ما در پيچ و خم وضع قوانين و تصميم سازي و تصميم گيري هاي بي نتيجه خود به سر مي برند. بر اساس آخرين آمار گردش مالي گردشگري سلامت در جهان رقمي حدود ۱۰۰ ميليارد دلار برآورد مي شود که سالانه ۲۰ درصد نيز به آن افزوده مي شود. امروزه کشورهاي شرق آسيا و خاورميانه جزو اصلي ترين و اولين مقاصد گردشگري سلامت در دنيا هستند به عنوان مثال کشور تايلند به عنوان يکي از بزرگ ترين مقاصد گردشگري پزشکي در دنيا ۳۸ درصد از اين بازار پررونق را در اختيار دارد. در اين کشور اعمال جراحي زيبايي، پيوند اعضا و جايگزيني مفاصل با کيفيتي بالا و هزينه اي مناسب انجام مي شود يا مثال ديگر کشور ترکيه است که با کاهش هزينه ها و تضمين کيفيت در بيمارستان هايي فوق مدرن با ايجاد شرايط يک هتل ۵ ستاره و ارتباط با مراکز مشهور علمي در جلب گردشگران پزشکي موفق عمل کرده و بر اساس اعلام سازمان گردشگري و بهداشت ترکيه با رشد ۴۰ درصدي مواجه بوده است. بيمارستان هايي نظير «آنادولو» که به دانشگاه جان هاپکينز وابسته است يا بيمارستان «آسيبادم» که با دانشگاه ماساچوست همکاري مي کند. شاهد مثال ديگر در اين مورد کشور امارات است که با سرمايه گذاري سنگين قصد دارد تا در سال هاي آينده به اولين مقصد گردشگري پزشکي در خاورميانه تبديل شود.

دست ما کوتاه و خر ما بر نخيل

هر چند در سال هاي اخير گردشگري سلامت در ايران رشد قابل توجهي داشته است اما سوال اين است که آيا توان و ظرفيت کشور ما همين است؟ متخصصان و کارشناسان بر اين باورند که اگر ظرفيت هاي کشورمان آزاد شود بدون شک ايران مي تواند به قطب گردشگري سلامت خاورميانه تبديل شود. دکتر غضنفري جراح و متخصص قلب در اين باره مي گويد: وجود پزشکان متخصص و متبحر و آشنا به علوم و روش هاي روز دنيا، وجود بيمارستان ها و مراکز درماني مجهز به انواع وسايل مدرن با آخرين فناوري ها، هزينه هاي کم خدمات پزشکي و پاراکلينيکي در مقايسه با کشورهاي اروپايي و آمريکايي و حتي برخي کشورهاي منطقه، پيشرفت هاي شگرف و خيره کننده اخير دانشمندان ايراني در زمينه سلول هاي بنيادين، راديوداروها، پزشکي هسته اي و… همه و همه مي تواند کشور ما را به يکي از بزرگ ترين مقاصد گردشگري پزشکي دنيا تبديل کند.

وي ادامه مي دهد: در حالي که هزينه آنژيوپلاستي در کشوري مثل آمريکا در سال هاي اخير در حدود ۱۰۰ هزار دلار بوده در ايران با کمتر از ۱۰ ميليون تومان اين کار انجام مي شود يا اگر چکاپ قلب در کشورهاي آمريکايي با ۵۰يا ۶۰ ميليون تومان انجام مي شود در ايران با کمتر از ۳ ميليون تومان نيز مي توان اين کار را انجام داد. از سوي ديگر همان طور که گفته شد گردشگري سلامت فقط به گردشگري پزشکي منحصر نمي شود و در زيرگروه هاي ديگر گردشگري سلامت نيز کشور ما از ظرفيت بالايي برخوردار است.

بابک ارسيا، رئيس مرکز گردشگري علمي-فرهنگي دانشجويان ايران در اين باره مي گويد: ظرفيت هاي فوق العاده اي در گردشگري درماني داريم که به دليل ناشناخته بودن و نبود برنامه ريزي درست از جذب گردشگران آن بي بهره مي مانيم. وي مي افزايد: ايران با داشتن حدود ۲۵ پديده بي نظير گل فشان در نواحي ساحلي چابهار و همچنين وجود درياچه لجن در اروميه يکي از کشورهاي غني در زمينه جذب گردشگري سلامت است در حالي که تاکنون تبليغات و سرمايه گذاري خاصي در اين زمينه براي جذب گردشگران انجام نگرفته است. اين کارشناس گردشگري در گفت وگو با پايگاه اطلاع رساني صداي طبيعت اضافه مي کند: بيشترين گنبدهاي نمکي در ايران قرار دارد و غار درماني يکي از حوزه هاي ناشناخته گردشگري درماني در ايران است. کوه نمک يا گنبد نمکي جاشک (دشتي) عروس کوه هاي جهان، حد فاصل شهرستان دير و دشتي در استان بوشهر يکي از بزرگ ترين، فعال ترين و زيباترين گنبدهاي نمکي خاورميانه است که به عنوان اثر طبيعي ملي به ثبت رسيده است.

اين مدرس دانشگاه يکي از راه هاي معرفي و شناساندن اين گنبدهاي نمکي را ثبت جهاني آن مي داند. عضو هيئت علمي جهاد دانشگاهي لجن درماني را نيز يکي ديگر از انواع گردشگري درماني ذکر مي کند و مي افزايد:لجن درماني از جمله مباحثي است که در صنعت گردشگري سلامت قدمتي ديرينه دارد و در دنيا از جايگاه ويژه اي برخوردار است. در گل و لجن، مواد معدني و آلي وجود دارد که سبب بهبود بيماري هاي پوستي و دردهاي مفصلي مي شود. اين کارشناس گردشگري ضمن تاکيد بر خواص درماني چشمه هاي آب معدني مي افزايد: بيش از هزار چشمه آب معدني در کشور داريم که يکي از امتيازات و جاذبه هاي بي نظير براي جلب گردشگر درماني است و مي توانيم با ترغيب گردشگران به استفاده از جاذبه هاي طبيعي اطراف چشمه ها و همچنين استفاده از آن ها به عنوان يک جاذبه ارزشمند درماني، ارزآوري قابل قبولي نيز داشته باشيم. حال جاي طرح اين پرسش است که چرا کشور ما با وجود اين ظرفيت هاي بي نظير سهمي در خور نام و جايگاه خود در گردشگري سلامت پيدا نکرده است؟

چه بايد کرد؟

رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري کشور هفته قبل اذعان کرد: در زمينه گردشگري درماني موفق نبوده ايم. به گزارش ايسنا به نقل از پايگاه اطلاع رساني دولت‌، محمدعلي نجفي گفت: با وجود مزيت هايي که کشور ما در مقايسه با بيشتر کشورهاي منطقه در بخش سلامت و درمان دارد، متاسفانه در حوزه گردشگري درماني خيلي موفق نبوده ايم. وي افزود: از جمله برنامه هاي ما اين است که کميته اي مشترک با وزارت بهداشت تشکيل دهيم تا هم در مورد اطلاع رساني به کشورهاي هدف و هم در مورد توسعه خدمات به گردشگراني که براي درمان يا سلامت به ايران مي آيند، اقداماتي انجام شود. او اظهار کرد: اميدواريم اين اقدام در ۲ تا ۳ ماه آينده انجام شود، زيرا به بررسي دقيق نياز دارد و متاسفانه سيستم بهداشتي درماني ما آمادگي اين کار را ندارد و بايد بتواند خود را به خوبي در دنيا معرفي کند تا با همکاري سازمان ميراث فرهنگي و وزارت بهداشت اين بخش نيز فعال شود.

با دقت در سخنان شخص اول سازمان گردشگري کشور متوجه چند نکته اساسي مي شويم اولا کشور ما در بخش گردشگري درماني داراي مزيت هايي است که در مقايسه با کشورهاي منطقه اگر نگوييم بي نظير، کم نظير است ما در اين گزارش سعي کرديم به گوشه اي از اين توانايي ها و قابليت ها اشاره اي داشته باشيم. مزيت هايي که اگر هر کدامشان در اختيار کشورهايي که ياد گرفته اند از کوچک ترين فرصت ها و امکانات چگونه بهره هاي بسياري ببرند قرار مي گرفت شاهد تحولي شگرف در آن منطقه بوديم.

چنان که مرتضي ديلان کارشناس ارشد دفترتوسعه صادرات سازمان توسعه تجارت در گفت وگو با باشگاه خبرنگاران گفت: برخي کشورها با استقرار مقطعي پزشک مشاور و راهنما در سفارتخانه ها اقدام به انجام معاينات اوليه پزشکي و مشاوره اي براي بيماراني مي کنند که به دليل نبود امکانات لازم در کشور خودشان تمايل به ادامه مداوا و عمل هاي جراحي در کشور ثالث دارند. پس هماهنگي هاي لازم را با مراکز بيمارستاني و آزمايشگاهي مورد نظر براي اعزام بيمار و تحت مداوا قرار گرفتن ايشان به عمل مي آورند و از اين طريق ضمن ايجاد اشتغال، ارزآوري کلاني را نيز نصيب کشورشان مي کنند.ولي افسوس که ما نه تنها از اين فرصت ها بهره کافي نمي بريم بلکه در اکثر اوقات با بي برنامگي و نبود سازماندهي و نظارت کافي کار را به افراد غيرمتخصص و گاه سودجو مي سپاريم و در نهايت فرصت سوزي مي کنيم.

به گفته خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) دکتر سعيد عبدالحسيني مديرعامل بيمارستان فوق تخصصي رضوي مشهد امسال در ششمين کنگره بين المللي قلب و عروق اظهار کرد: يکي از معضلات گردشگري سلامت در ايران به درمان هاي نابه جا و غيرعلمي مربوط مي شود که توسط دلال ها انجام مي گيرد و در نهايت نيز عوارض آن به نام ايران تمام مي شود. خبرنگار خراسان در گفت وگو با يکي از فروشندگان بليت در يک آژانس به نکته جالبي برخورد مي کند. خانم فروشنده به صورت خصوصي و نه در قالب مصاحبه مي گويد: شرکت هايي که گردشگر پزشکي مي آورند با ما هماهنگ هستند و در صورتي که گردشگري از نتيجه عمل پزشکي اش راضي نباشد به بهانه نبود بليت، بازگشت او را به تاخير مي اندازند تا گروه بعدي وارد ايران شود و به محض ورود آن ها اين گردشگران را از ايران خارج مي کنند. وي اضافه مي کند: به اين ترتيب گردشگر ناراضي فرصت آن را پيدا نمي کند تا در بازگشت به گروهي که قصد آمدن دارند حقيقت را بگويد. وقتي هم که آن ها وارد ايران مي شوند اين گردشگر بلافاصله بازگردانده مي شود تا هيچ ارتباطي با گردشگران جديد برقرار نکند.

و اما نکته دوم در سخنان آقاي دکتر نجفي اذعان ايشان به موفق نبودن در حوزه گردشگري درماني است به عبارت ديگر ايشان پذيرفته اند که کار در خور و شايسته اي انجام نشده است و اگر کاري صورت گرفته به دلايلي همراه با موفقيت قابل توجهي نبوده است. حال با توجه به ظرفيت هاي فراوان موجود سوال اين است که چرا ما در اين عرصه موفق نبوده ايم؟ کارشناسان حوزه گردشگري بر اين باورند که ارتقاي گردشگري درماني نيازمند توجه جدي مسئولان به اين حوزه است. جلالي کارشناس گردشگري در اين باره مي گويد: يکي از محورهاي توسعه گردشگري در برنامه پنجم توسعه گردشگري سلامت است. وي مي افزايد: براساس اين برنامه ۳ محور اصلي و عمده براي گردشگري کشور ترسيم شده است که شامل گردشگري مذهبي، گردشگري سلامت و طبيعت گردي (اکوتوريسم) است و در چشم انداز۲۰ساله و افق ۱۴۰۴ کشور ما بايد پذيراي ۲۰ ميليون گردشگر باشد که قطعا بخش عمده اي از آن را گردشگران سلامت تشکيل مي دهند در حالي که با روند کنوني ما فاصله زيادي با اين اهداف داريم و اين خود نيازمند توجه جدي و باور عميق مسئولان به توانايي هاي کشور در جذب و جلب گردشگر در اين حوزه است.

نکته ديگري که در سخنان آقاي دکتر نجفي مشهود است ضرورت همکاري بين بخشي در سازمان ها و وزارتخانه هاست. داشتن نگاه فرابخشي و جامع از ضرورت ها و اولويت هاي کار است. دکتر سقايي دانش آموخته جغرافيا و کارشناس گردشگري مي افزايد: گردشگري پزشکي تنها بخشي از گردشگري سلامت است و نگاه مسئولان بايد جامع تر از اين باشد. مثلا دانشگاه علوم پزشکي کميته گردشگري سلامت تشکيل مي دهد در حالي که اين مسئله در حوزه دانشگاه علوم پزشکي قابل تعريف نيست و بايد کميته اي براي گردشگري سلامت تشکيل دهيم که از همه بخش ها نماينده داشته باشد و يکي از نمايندگان اين کميته مي تواند از دانشگاه علوم پزشکي باشد. وي ادامه مي دهد: گردشگري سلامت يک حوزه بينابيني است که هم بخش درمان و پزشکي را شامل مي شود و هم بخش گردشگري را و ما ناگزيريم با تعريفي دقيق تر از اين حوزه کميته اي فرابخشي تشکيل دهيم تا مسئوليت ها درست تقسيم شود. البته با نگاهي دوباره به بخش پاياني سخنان رئيس سازمان گردشگري متوجه مي شويم ايشان نيز اين مسئله را مدنظر قرار داده اند آن جا که گفته اند نظام بهداشتي درماني ما آمادگي اين کار را ندارد.

با توجه به قابليت ها و ظرفيت هاي ايران در گردشگري سلامت و اذعان رئيس سازمان گردشگري به موفق نبودن در اين عرصه و همچنين تاکيد بر تشکيل کميته اي مشترک با وزارت بهداشت در آينده اي نزديک آيا مي توان اميدوار بود ايران به جايگاه واقعي خود در گردشگري سلامت برسد؟

http://www.taamolnews.ir