بيمارستان هاي ارتقادهنده سلامت(Health Promoting Hospitals)

بيمارستان هاي ارتقاء دهنده سلامت براي اولين بار در اجلاس جهاني ارتقاء سلامت در سال 1986 و توسط اداره منطقه اروپایی‌ سازمان بهداشت جهاني مطرح شد. پس از آن نخستین مشاوره‌ بین المللی در سال 1988 آغاز گرديد. در سال بعد، اين مدل به نام «سلامت و بیمارستان» در بیمارستان رادولف اشتیفتونگ در وین اتریش به صورت مشاوره اي شروع به‌ کار نمود، كه اینک بهترين بستر براي ارائه خدمات پيشگيري و ارتقاء سلامت (Health Promotion)، این بيمارستان ها مي باشند. از سال 1393 به مدت 4 سال و در 20 بیمارستان همکار از 11 کشور اروپایی، اين مدل مورد آزمايش و پايش دقيق قرار گرفت و سرانجام وارد فاز توسعه اي شد و به دنبال آن شبکه‌های ملی و منطقه‌ای ایجاد شدند و از آن زمان به بعد شبکه‌های ملی و منطقه‌ای نقش مهمی در تقویت همکاری و تبادل تجربیات بین بیمارستان‌های یک منطقه یا کشور ایفا می‌کنند. در حال حاضر شبکه بین المللی HPH بیش از 700 عضو در سراسر جهان است. این شبکه با هدف بازآموزی موسسات درمانی و بهداشتی برای ادغام ارتقای بهداشت و آموزش، پیشگیری از بیماری و خدمات توانبخشی در تعداد زیادی از بیماران مزمن آغاز شد. از سال 2009 بیمارستان هایی در استرالیا، اتریش، بلژیک، برزیل، بلغارستان، کانادا، جمهوری چک، دانمارک، انگلستان، استونی، فنلاند، فرانسه، آلمان، یونان، ایرلند، ایتالیا، ژاپن، کره، لتونی، لیتوانی، ایرلند شمالی، نروژ، لهستان، روسیه، اسکاتلند، صربستان، سنگاپور، اسلواکی، اسلوونی، اسپانیا، سوئد، سوئیس، تایوان، و ایالات متحده آمریکا، به این جنبش جهانی پیوسته اند.

در ابتداي اجراي اين پروژه  بيمارستان ها بر مداخلات آموزش سلامت به بیماران و به ميزان كمتري به کارکنان سلامتی متمركز مي شدند. در حالي كه اكنون، تمرکز بیمارستان‌های ارتقاء دهنده سلامت به موضوعات سازمانی و اجتماعی مانند تحول در فرهنگ سازمانی و نيز مسائل محیطی گسترش يافته است. اين ديدگاه مبتني بر توجه بیشتر بيمارستان ها به نیازهاي مردم است؛ یعنی علاوه بر معیارهای فیزیولوژیک یا ارگان‌ها، باید به تاثيرات پایدار و بلندمدت سلامت توجه شود. هم اکنون فلسفه اين مدل از بيمارستان ها، بر پایه شواهد و روش‌های محکمی است که بر حسب آن ارتقای سلامت به‌ عنوان هسته اصلی در سازمان به حساب مي آيد. در اين نظريه كه اكنون به صورت يك مدل عملياتي درآمده است، پذيرفته شده كه راهبردها و راهكارهاي ارائه کیفیت که بيشتر در بخش هاي باليني بكار می‌روند، در مورد ارتقای سلامت نیز به‌ کار گرفته شوند.

در بيانيه هاي مختلف سازمان بهداشت جهاني، ارتقاء سلامت مفهومي جامع و گسترده است، تا جايي كه این واژه همه ي متن زندگي و لحظه لحظه هاي آن را در برمي گيرد. در منشور اوتاواي اين سازمان، اين واژه به عنوان روندي براي توانمندسازی افراد برای افزایش کنترل و بهبود سلامتی‌ تعریف گرديده است. به عبارتي یک فرد یا گروه برای دستیابی به سلامت کامل فیزيكي، روانی و اجتماعی باید توانایی شناسایی و درک آروزها و ارضای نیازها و تغییر و تعامل با محیط را داشته باشد. بنابراین سلامت به عنوان منبع زندگی روزمره درنظر گرفته می شود(نه به عنوان هدف زندگی). از اين منظر سلامت مفهومی مثبت است که بر منابع اجتماعی و فردی همانند ظرفیت های فیزیکی تاکید می ورزد. لذا ارتقای سلامت فقط مسئولیت بخش سلامت نیست و شیوه زندگی سالم در همه ابعاد زندگي را تعقيب مي كند. هم اكنون از طريق اين بيمارستان ها تلاش در ترویج شیوه های مراقبت های بهداشتی سبز و سازگار با محیط زیست به رسميت شناخته شده است.

در منشور اوتاوا چند حیطه فعالیتی به عنوان ابزارهاي ارتقای سلامت مطرح شده است:

1)ایجاد سیاست جامعه سالم: ارتقای سلامت پا را به فراتر از مراقبت های سلامتي می گذارد. این امر سلامت را وارد حیطه سیاستمداران نموده (در تمام بخش ها و تمام سطوح) و آنها را از نتایج سلامتي تصمیمات شان آگاه می نماید و آنها را در جهت قبول مسئولیت شان در سلامت جهت دهی می کند. سیاست ارتقای سلامت، موضوعات گوناگون ولی مکمل یکدیگر مانند وضع قانون، معیارهای مالی، مالیات و تغییرات سازمانی را با یکدیگر ادغام می‌نماید. سیاست ارتقای سلامت، نیازمند شناسایی موانع پذیرش سیاست‌ جامعه سالم در نواحی ناسالم و  اتخاذ راه هايي برای رفع این موانع است.

2)ایجاد محیط‌ های حمایتی سالم: جوامع ما پیچیده و به هم وابسته می باشند. سلامت نمی تواند از دیگر اهداف جدا باشد. ارتباط تنگاتنگ بین مردم و محیط اطراف شان، پایه رویکرد اجتماعی- اکولوژیکی به سلامت را تشکیل می دهد، بنابر اين در هر راهبرد ارتقای سلامت باید به حفظ و نگهداری از محیط زیست و منابع طبیعی توجه داشت.

3)افزایش توانایی عملکرد جامعه برای سلامت: توسعه جامعه برپایه منابع انسانی و مادی موجود در جامعه بنا نهاده شده است تا به تقویت خودیاری و حمایت اجتماعی و تدوین سیستم های قابل انعطاف، تقويت مشارکت عمومی و هدایت مسایل سلامتي بپردازد. این امر مهم، نیازمند دستیابی کامل و مداوم به اطلاعات و فرصت‌های یادگیری سلامت و حمایت‌های مالی است.

4)توسعه مهارت‌های فردي: ایجاد توانایی  لازم براي افراد در طول زندگی، آماده سازی برای تمام مراحل آن و سازگاری با بیماری های مزمن و آسیب ها امری ضروری است. این امر را باید با ایجاد امکانات در مدارس، منازل، محل‌های کار و جامعه امکان‌پذیر نمود.

5)بازآموزی خدمات سلامتی: نقش بخش سلامت علاوه بر مسئولیت آن در تامین خدمات بالینی و درمانی باید در راستاي ارتقای سلامت باشد. خدمات سلامتي باید طیف وسیعی از ضرورت ها را با توجه به نیازهای فرهنگی جامعه شامل شود. این ضرورت ها باید بین بخش سلامتي و اجزای وسیع تر اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و محیط فیزیکی  راهي باز نماید. همچنین بازآموزی خدمات سلامتی، نیازمند توجه بیشتر به پژوهش هاي مربوط به حوزه سلامتی و نیز تغییرات آموزش حرفه‌ای را مي طلبد. براي اين منظور 40 تا 70 درصد بودجه سلامت، در اختيار بيمارستان ها قرار مي گيرد، تا با استفاده از قابليت هاي خود و با ايجادساختاري مناسب، نقش كيفي خود را در ارتقاي سلامت مديريت نمايد.

6)حركت به سوي آينده:  سلامت توسط افراد در محیط زندگی روزانه شان ایجاد می شود. سلامت توسط مراقبت از دیگران و خود فرد، توسط توانایی تصمیم گيری و داشتن کنترل بر شرایط زندگی فردی و با توجه به اينكه جامعه ای که یک نفر در آن زندگی می کند، شرایطی را ایجاد می کند که امکان دستیابی به سلامت را برای تمام اعضای آن جامعه ضمانت می نمايد، فراهم مي شود. افرادی که در توسعه استراتژي هاي ارتقاي سلامت دخيل هستند باید این نکته را همواره به عنوان یک رهنمود در نظر بگیرند که مردان و زنان در هر مرحله از برنامه ريزی، به کارگیری و ارزيابی فعاليت های ارتقای سلامت باید سهم lمشخص خود را ايفا نمايند.

طبق چارچوب راهبردی سلامت برای همه، منشور ارتقای سلامت اتاوا، منشور اصلاح مراقبت هاي سلامتي Ljubljana و اعلاميه بیمارستان های ارتقا دهنده سلامت بوداپست، یک بیمارستان ارتقا دهنده سلامت بايد:

– به ارتقای عزت نفس، حقوق انساني و اخلاق حرفه ای بپردازد (با توجه به تفاوت هاي موجود در نیازها،  ارزش ها و فرهنگ های گوناگون جمعیتی)
– نسبت به ارتقای کیفیت سلامت بیماران، کارکنان و خانواده هاي شان، حفظ محیط زیست و آگاهی از ظرفيت هاي تبدیل شدن به یک سازمان آموزشی آگاه باشد.
– به سلامت با رویکردی سيستمي و كل نگر توجه داشته باشد و تنها خدمات تشخیصی و درمانی مدنظر نباشد.
– بيمارستان به مرکزی برای تامین سلامت افراد تبدیل شود که به بهترین شکل ممکن به بیماران و خانواده های شان توجه نشان دهد و روند بهبودی و توانمندسازی بیماران را تسهيل بخشد.
– از منابع به طور موثر و مقرون به صرفه استفاده نماید و منابع را درجهت ارتقای سلامت اختصاص دهد.
– تا حد امکان ارتباط نزدیکی با دیگر سطوح سیستم مراقبت های سلامتي و جامعه برقرار نماید.

ملاحظات بيمارستان هاي ارتقاء دهنده سلامت

1- توجه به دستاوردها: مانند پيامدهاي باليني، كيفيت زندگي، رضايت بيمار، حقوق بيمار و ….
2- تعبيه ساختارها، اصلاح روندها و فرايندها با ايجاد اين دستاوردها
3- اجراي استانداردهایی مانند ارزیابی بیمار، سیاست مدیریت، اطلاعات بیمار و مداخلات مربوطه، ترویج یک محیط کاری سالم و همکاری و مشارکت مداوم.
4- بهبود سلامت، توانمندسازی شهروندان فعال، حفاظت از محیط زیست، توسعه ظرفیت بهداشت عمومی و مدرن سازی سیستم های مراقبت های بهداشتی، به عنوان مولفه های ارتقاء سلامت در رسالت بیمارستان نام برده شود.
5- بيمارستان بايد دارای برنامه ریزی و مدیریت استراتژيك باشد.
6- ارتقاء سلامت بايد در همه ساختارها سطح مشخص و قابل اجرايي داشته باشد.
7- حاكميت باليني، اعتباربخشي و ساير دستورالعمل هاي كيفيت و تحول سازماني بايد به عنوان مكمل و پشتيبان، در برنامه ارتقاء سلامت ادغام شود.
8- ايجاد جو سازماني مثبت و زمينه هاي فرهنگي، فني، آموزشي و اجتماعي لازم در جهت تحقق اهداف
9- توجه و تاكيد بر ذي نفعان داخلي و خارجي و برآورد نيازها، توقعات و انتظارت و بهره گيري از آنان براي ارتقاء سلامت مردم و جامعه
10- بیمارستان هاي ارتقاء دهنده سلامت باید عملکرد مبتنی بر هدف پیدا کند.
11- بیمارستان باید تبدیل به سازمان یادگیرنده شود.