شناسايي و طبقه بندي پژوهش هاي اقتصاد بهداشت

مهمترين پيامد و الزام عملي رويكرد اقتصادي به بخش درمان انجام مطالعات و پژوهش هاي علمي و روشمند در اين بخش در سطوح خرد و كلان و ملي و منطقه اي براي شناسايي  و تحليل كمي و كيفي وضعيت موجود، و تعيين اهداف مشخص براي آينده و نهايتاً ارايه راهكارهاي عملي براي دستيابي به آن است. به عبارت ديگر مديريت اقتصادي بخش بهداشت و درمان حداقل دو دسته از پژوهشهاي كاربردي و ارزيابي را در سطوح مختلف و با معيارهاي متنوع ضروري مي نمايد. بر اين اساس و با هدف استخراج و بكارگيري نتايج پژوهش هاي معتبر علمي انجام شده در بخش بهداشت و درمان (با تأكيد بر مديريت اقتصادي در بيمارستانها) مطالعه حاضر انجام گرفت.

1.اين مطالعه چهار پرسش اصلي و محوري را مورد توجه خود قرار داد :

• پژوهش هاي معتبر و علمي انجام گرفته در حوزه اقتصاد درمان در ايران كدامند؟

• مسائل اساسي موجود در حوزه اقتصاد در بخش بهداشت و درمان براساس پژوهش فوق كدامند؟

• مهمترين عوامل كاهش كارايي اقتصادي در بخش بهداشت و درمان ايران چيست؟

• مهمترين نتايج و دستاوردهاي علمي و كاربردي پژوهشهاي انجام شده براي بهبود كارايي اقتصادي در بخش بهداشت و درمان چيست؟

براي پاسخگويي به سؤالات فوق دو روش مطالعه اسنادي براي بازخواني پژوهش هاي انجام شده و مصاحبه هاي ژرفانگر براي تجربه پژوهي انتخاب شد.

2- پاسخهاي سؤالات محوري

2-1- پژوهش‌هاي انجام شده: تلاشهاي انجام گرفته در اين مطالعه براي شناسايي پژوهشهاي علمي انجام شده پيرامون كارايي اقتصادي منابع در بخش بهداشت و درمان حاكي از آن است كه اساساً رويكرد اقتصادي به مديريت بنگاههاي بيمارستاني در سطح بسيار نازلي بوده و هم در عرصه پژوهش و هم سياستگزاري و اجراي سياستها اين رويكرد به شدت مغفول مانده است. از حدود سه هزار گزارش پژوهشي (اعم از پايان نامه، كتاب و مقاله) مورد بررسي كه در دانشكده هاي اقتصاد، دانشكده هاي مديريت خدمات بهداشت ودرمان و مراكز پژوهشي مرتبط شناسايي شده و در دسترس بوده تنها حدود 50 عنوان (1 درصد) مرتبط با موضوعات اقتصادي (نظير تقاضا، عرضه، توزيع و مصرف، قيمت تمام شده و …) بوده است و 99 درصد بقيه هيچ ارتباطي با اين موضوع نداشته و در ميان پژوهشهاي مرتبط نيز تعداد مطالعات مربوط به ارزيابي كارايي منابع به زحمت به تعداد انگشتان دست مي رسد. اين در حالي است كه براساس اطلاعات موجود طي دهه گذشته هزينه هاي بخش بهداشت و درمان حدود 5/5 درصد توليد ناخالص داخلي و سهم هزينه هاي جاري بهداشت ودرمان از كل بودجه جاري دولت حداقل 8 درصد و سهم اعتبارت تحقيقات پزشكي از كل اعتبارات بودجه عمومي و اعتبارات تحقيقات دانشگاهي به ترتيب حداقل حدود 5 و 20 درصد بوده است. و تأسف بارتر آنكه بطور رسمي تاكنون هيچ پژوهشي توسط نهادهاي پژوهشي و علمي معتبر براي ارزيابي علمي كارايي بطور مقايسه‌اي (ميان بيمارستانهاي بخش عمومي يا مقايسه بخشهاي عمومي و خصوصي) صورت نگرفته است.

2-2- مسايل اساسي اقتصادي بخش بهداشت و درمان در پاسخ به سؤال دوم نيز بايد گفت متأسفانه مسائل موجود در بخش بهداشت و درمان ايران (بويژه در سطح مديريت بيمارستانها) در حد مسايل بديهي علم اقتصاد باقي مانده و تاكنون حتي در سطح نظري بسياري از مسائل عمومي اقتصادي نظير تخمين توابع توليد، هزينه، تقاضا و عرضه، بازارسنجي و تحليل ساختار بازار، ضريب هاي كشش قيمتي و درآمدي، كشش جانشيني عوامل، تأثير سياستهاي كلان بر عملكرد بنگاه و … مورد توجه قرار نگرفته است. فقدان رويكرد اقتصادي بر مديريت بيمارستان ها موجب گرديده حتي ضرورتهاي اوليه چنين پژوهشهايي نظير نظام آمار و اطلاعات، نظام حسابداري قيمت تمام شده، مسئله شناسي مديريت اقتصادي بنگاه ها و … با بي توجهي كامل مواجه گرديده است.

در سطح كلان نيز وضعيت بهتري وجود نداشته و فقدان نظام آمار و اطلاعات، فقدان نظام پژوهشي مناسب و فقدان حسابهاي ملي بخش بهداشت و درمان موجب گرديده كه براي شاخصهاي عمومي و مقدماتي تحليل وضعيت بخشي مانند سهم بخش در توليد ناخالص داخلي اطلاعات بسيار متعدد و مغايري ارايه شود و در موارد مهمي چون سهم بخش از كل يارانه ها دولتي هيچ اطلاعات قابل اتكايي وجود نداشته باشد.

مسائل سطح كلان گاه تا آنجا تنزل مي يابد كه مشخص مي شود ابتدايي ترين معيارها در پيشنهاد و تصويب طرحهاي عمراني بيمارستاني رعايت نشده و حجم بسيار بالاي پروژه هاي عمراني ناتمام، تمام شده غيرضروري به عنوان عامل اصلي افزايش هزينه هاي عمراني و جاري بخش در سطح كلان به حساب آيد.

با اين وجود مهمترين مسائل قابل توجه در مديريت اقتصادي بيمارستانها را به شرح زير مي توان برشمرد :

2-2-1- سطح كلان – تدوين نظام حسابهاي ملي بهداشت و درمان – تدوين نظام جامع آمار و اطلاعات بخش بهداشت و درمان – تدوين طرح ملي آمايش سرزمين و بهينه يابي توزيع امكانات بخش بهداشت و درمان – سطح بندي جمعيتي و محيطي خدمات بهداشت و درمان – محاسبه سهم بخش از متغيرهاي كلان (بودجه عمومي دولت، بودجه كل كشور، يارانه‌ها، واژه‌ها، توليد ناخالص داخلي، مصرف، سرمايه گذاري، ترازهاي خارجي، اشتغال و … ) – روندهاي عمومي شاخصهاي اقتصادي بخش حداقل طي دو دهه اخير – مقايسه عيني روندهاي عمومي شاخصهاي اقتصادي بخش با شاخص‌هاي جهاني – بررسي تأثير سياست‌هاي كلان پولي، ارزي و مالي بر بخش بهداشت و درمان – مديريت فني و اجرايي پروژه‌هاي عمراني در بخش بهداشت و درمان – بررسي مقايسه‌اي كارايي اقتصادي منابع در مناطق مختلف كشور – بررسي تأثير نظام بيمه خدمات درماني بر عملكرد اقتصادي بخش بهداشت و درمان

2-2-2- سطح خرد – بررسي قيمت تمام شده خدمات درماني بر اساس حسابداري صنعتي – بازار سنجي و تحليل شرايط بازار و سهم هر بنگاه (بيمارستان) در بازار درمان كشور – محاسبه توابع توليد، هزينه، عرضه و تقاضاي خدمات بيمارستاني – تحليل شيوه‌هاي تأمين مالي بيمارستان‌ها (خود گرداني) بر كارايي آنها – طراحي و اجراي نظام بودجه‌ريزي برنامه‌اي و عملياتي در سطح بيمارستان – محاسبه و تجزيه و تحليل كشش‌هاي قيمتي و درآمدي تقاضا – محاسبه كشش‌هاي جانشيني عوامل توليد و تعيين تركيب بهينه عوامل توليد – بررسي تأثير سياست‌هاي كلان اقتصادي بر عملكرد اقتصادي بيمارستان‌ها – آسيب شناسي نظام مديريت بيمارستان‌ها – طراحي نظام مديريت مشاركتي بيمارستان‌ها – تدوين شاخص‌هاي محاسبه كارايي در بيمارستان‌ها – طراحي و ايجاد نظام مديريت بيمارستاني

2-3- عوامل اصلي موثر بر كاهش كارايي در بخش بهداشت و درمان بر اساس بازخواني پژوهش‌هاي انجام شده و مصاحبه‌هاي ژرفانگر را مي‌‌توان كارايي اقتصادي بيمارستان‌ها را در سطح كلان و خرد مورد  تحليل قرار دادو در سطح كلان سياست‌هاي مالي، ارزي و نظام مديريت پروژه‌هاي عمراني مورد بررسي قرار مي‌گيرند و تأثير آنها بر عملكرد بخش بهداشت و درمان و بنگاه‌هاي اين بخش (بيمارستان‌ها) مورد تأكيد بوده است.

2-3-1- سطح كلان در اين سطح اگر چه در پژوهش‌هاي دانشگاهي موضوع مشخصي مورد توجه قرار نگرفته‌اند، اما در بيان نتايج پيشنهادات برخي از آنها موارد زير مورد تأكيد واقع شده است:

• فقدان نظام ارجاع بيمار

• فقدان پوشش بيمه‌اي مناسب

• فقدان فرهنگ درمان سرپايي در جامعه

• فقدان نظام آمار و اطلاعات بيمارستاني (HIS)

• فقدان نظام سطح‌بندي خدمات بيمارستاني

• فقدان شاخص‌ها و معيار‌هاي استاندارد ارزيابي عملكرد در سطح كلان و بخشي اما در مصاحبه‌هاي انجام شده عوامل بسيار مهمي به عنوان شرايط محيط عمومي (زمينه‌اي) عملكرد بيمارستان‌ها مورد تأكيد واقع شده و از نظر مصاحبه شوندگان به شدت تمام كارايي عوامل را در سطح بنگاه كاهش داده است.

در اين ميان سه عامل نظام نامناسب مديريت پروژه‌‌هاي عمراني، سياست‌هاي پولي، مالي و ارزي بويژه سياست‌هاي تعديل ساختاري در دهه 70 و نيز نظام بيمه‌اي بيش از همه مورد توجه واقع شده است.

2-4-راهکارهای پيشنهادی برای افزايش کارايي اقتصادی در بخش بهداشت و درمان

2-4-1-سطح کلان

1- تقويت نظام ارزيابی سياستها و طرحها به ويژه ارزيابی های قبل از اجرا به منظور بررسی آثار سياستهای سطح کلان بر بخش و بيمارستانها

2- تدوين طرح آمايش سرزمين در سطوح ملی و منطقه ای به عنوان راهنمای توزيع و استقرار فعاليتهای درمانی

3- اجرای طرح سطح بندی خدمات بهداشت و درمان

4- طراحی و به کارگيري نظام حسابهای ملی در بخش بهداشت و درمان

5-ايجاد نظام فراگير اطلاعات بيمارستانی

6-تدوين شاخصهای استاندارد ارزيابی کارايي در سطح بخش و بيمارستان

7-تسريع در ايجاد نظام جامع تامين اجتماعی

8- ايجاد نظام ارجاع بيمار

2-4-2-درسطح خرد

2-4-2-1- ايجاد نظام مديريت مشارکتی از طريق تشکيل هيات مديره بيمارستان ها

2-4-2-2- طراحی و اجرای طرح توسعه مديريت

2-4-2-3- بهينه سازی ترکيب عوامل توليد

-4-2-4- اصلاح شرح وظايف و اختيارات مديران

2-4-2-5-به کار گيري موثر دانش اموختگان مديريت

2-4-2-6- طراحی مجدد کاربری فضاهای فيزيکی بيمارستانها

http://www.newdeal.blogfa.com / احسان شیبانی