مقدمه:
رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی یکی از رشته های زیربنایی و پرطرفدار گروه پزشکی است که هر ساله تعداد زیادی ازدانشجویان علاقمند به تحصیل در این رشته تحصیلی با شرکت در آزمون های سراسری وارد این عرصه شده و با علوم مدیریتی و زمینه های وابسته به آن در عرصه بهداشت و درمان آشنا می شوند. هدف اصلی از تربیت این نیروهای کلیدی و استراتژیک در سیستم بهداشتی و درمانی، افزایش کارائی و اثربخشی سیستم و ارتقاء سطح کمی و کیفی خدمات و استفاده بهینه از منابع می باشد. چرا که از اهداف آموزشی تربیت چنین نیروهایی، ایجاد و افزایش توانایی های مدیریتی در اداره امور خدمات بهداشتی و درمانی در طی دوران تحصیل و آشنایی آنها با مسائل و چالش های بخش بهداشت ودرمان برای تصدی پست های مدیریتی در سیستم بهداشتی و درمانی در آینده است.دانشجویان این رشته در دوران تحصیل خود با فراگرفتن علومی همچون مدیریت، اقتصاد،حسابداری، جامعه شناسی، خدمات بهداشتی و … ضمن بهره مند شدن از یک دیدگاه و تفکر نظام گرا و جامع در مورد کلیه ابعاد نظام سلامت، آمادگی برقراری یک جریان نظام مند را در عرصه بهداشت و درمان پیدا می کنند.
تعریف مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی
مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی دربرگیرنده مجموعه فعالیت ها و وظایف اساسی مدیریت شامل: ۱- برنامه ریزی، ۲- سازماندهی، ۳- هماهنگی، ۴- رهبری، ۵- کنترل و … در عرصه بهداشت و درمان است. مدیر خدمات بهداشتی و درمانی باید قادر باشد نیازهای داخلی و خارجی سازمان را شناسایی کرده و به آنها پاسخ دهد و به عنوان یک هماهنگ کننده و رهبر در سیستم بهداشتی و درمانی در فراهم آوردن سلامت و رفاه اجتماعی افراد جامعه تلاش کند. یک مدیر خدمات بهداشتی و درمانی بایستی بااصول و ضوابط مراکز بهداشتی و درمانی و بیمارستان ها آشنا باشد و در جهت استفاده بهینه از منابع موجود گام بردارد. در حقیقت مدیر خدمات بهاشتی و درمانی باید به عنوان یک استراتژیست دارای دیدگاه های بلندمدت و جامع باشد.
اهداف کلی رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی
اهداف کلی رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی به شرح زیر می باشند:
۱- تامین و تربیت نیروی انسانی کارآزموده و متخصص در زمینه مدیریت سازمان ها و مراکز بهداشتی و درمانی
۲- به کارگیری و توسعه روش های علمی و آکادمیک در مدیریت سیستم های بهداشتی و درمانی به جای روش های قدیمی و سنتی
۳- تقویت هماهنگی های بین بخشی در زمینه ارائه خدمات بهداشتی و درمانی در جهت حرکت به سوی نظام جامع رفاه اجتماعی و توسعه پایدار
۴- افزایش کارائی و اثربخشی خدمات بهداشتی و درمانی (ارتقاء کمی و کیفی خدمات)
۵- کمک به حل مشکلات بهداشت و درمان کشور و برداشتن موانع در فرآیندهای مدیریتی ، بهداشتی و درمانی سیستم
۶- توسعه پژوهش و تحقیقات بنیادی و کاربردی در زمینه مسائل مدیریتی سیستم های بهداشتی و درمانی با پرورش نیروهای کارآمد۷- اقتصادی کردن روش ها و فرآیندها و استفاده بهینه از منابع موجود در بخش بهداشت و درمان کشور و …
سابقه تاریخی رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی در ایران
سابقه تاسیس این رشته تحصیلی با عناوین مدیریت بیمارستان و اداره امور بیمارستان ها،به سال ۱۳۳۵ برمیگردد که در آن زمان وزارت بهداری، برنامه هایی به صورت آموزش ضمن خدمات ارائه می کرد و از نظر مالی از طرف سازمان برنامه حمایت می شد. در ششصدمین جلسه شورای دانشگاه تهران مورخ ۲۱/۴/۱۳۴۰ طرح تاسیس موسسه علوم بیمارستانی به تصویب رسید و در این زمینه موافقت نامه ای بین دانشگاه تهران و وزارت بهداری به امضاء رسید و از سال ۴۱-۱۳۴۰ دروس مدیریت بیمارستان بطور رسمی جزء کلاسهای مربوط به تحصیلات عالی تخصصی دانشگاه قرار گرفت و آقای دکتر محمد صدری استاد دانشکده پزشکی از طرف رئیس دانشگاه تهران به سرپرستی این دوره منصوب شد. پس از آن طرح مدیریت بیمارستان منطبق با اساسنامه فوق تنظیم و به تصویب مقامات وزارت بهداری و سازمان برنامه رسید و نظام آموزش با مطالعه برنامه های آموزشی این دوره در کشور ایالات متحده آمریکا و با همکاری مسئول آموزش مدیریت بیمارستان و در انگلستان با کمک مالی دانشگاه لیدس و مرکز مطالعات خدمات بهداشتی نافیلد تنظیم و مرتب گردید و طی چهار سال با همکاری آکادمی آرتوزهرست مشاور بیمارستانی مرکز نافیلد برنامه در حال اجرا بود تا اینکه زمان انقلاب فرهنگی این برنامه دستخوش تغییراتی شد و مجدداً پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و انقلاب فرهنگی در جلسه مورخ ۳/۴/۱۳۶۴ ستاد انقلاب فرهنگی براساس طرح دوره کارشناسی مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی که توسط شاخهمدیریت خدمات بهداشتی و درمانی گروه پزشکی ستاد انقلاب فرهنگی تهیه شده و به تائید این گروه رسیده بود، برنامه آموزش این دوره رادر مقطع کارشناسی تصویب کرد. شورای عالی برنامه ریزی کشور نیز در دویست و بیستمین جلسه خود در مورخ ۱۶/۴/۱۳۷۰ براساس طرح دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی که توسط کمیته تخصصی گروه پزشکی شورای عالی، برنامه ریزی شده و به تائید این گروه رسید، برنامه آموزش این مقطع را تصویب کرد. در حال حاضر این رشته تحصیلی در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دوره دکترا در چندین دانشگاه کشور از قبیل دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران، شیراز، اصفهان، کرمان، قزوین، دانشگاه بقیه الله (عج)،دانشگاه علوم پزشکی اهواز، تبریز،یزد و همچنین دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال ، علوم و تحقیقات تهران و فارس توسط اساتید مجرب این رشته تدریس می گردد.
خلاصه ای از وضعیت رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی در جهان
اصولاً موسسان و پیشگامان اصلی رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی به صورت آکادمیک، صاحب نظرات آمریکایی هستند اما اینرشته تحصیلی در چندین کشور بزرگ دنیا مثل آمریکا، کانادا، استرالیا، آلمان، هندوستان، چین و انگلستان و … تحت عناوینی چون :
Management Hospital، Health care management،
Health services management
و … به صورت آکادمیک و یا آموزش های ضمن خدمت در حال آموزش و تدریس به دانشجویان و مدیران خدمات بهداشتی و درمانی است. این رشته تحصیلی در حال حاضر در دیگر کشورهای جهان نیز در حال گسترش می باشد.
توانایی ها و قابلیت های حرفه ای دانشجویان و مدیران خدمات بهداشتی و درمانی
دانشجویان این رشته پس از اتمام دوران تحصیل خود به توانایی ها و مهارت های زیر دست پیدا می کنند:
– اداره امور بیمارستان ها و واحدهای بهداشتی و درمانی براساسشیوه ها و روشهای مدیریتی نو و اثربخش و متناسب با سازمان های عرضه کننده خدمات بهداشتی و درمانی
– برخورداری از دانش و مهارت های مدیریتی و هماهنگی فعالیت ها و منابع سازمان از جمیع ابعاد آن (بهداشتی، درمانی، انسانی، فیزیکی، مالی، اطلاعاتی و …)
– پژوهش و تحقیق در زمینه چالش های سیستم بهداشتی و درمانی کشور و ارائه راهکارهای مناسب در جهت حل و رفع آن ها
– طراحی روش های کارآمد و اثربخش در زمینه رفع مشکلات اقتصادی، اجتماعی و … بهداشت و درمان