خانه / استراتژی های توسعه ملی / مدیریت آینده پرداز

مدیریت آینده پرداز

سیر تاریخی مدیریت در یک نگاه؛

دنیای جدید و مدیریت مبتنی بر ارزش ها

دکتر خلیل علی محمدزاده*

 دنیای پیشرفته با تکیه بر اصول و مبانی مدیریتی و با توجه به شرایط حاکم بر جهان معاصر وارد شکل جدیدی از مدیریت شده که مدیریت مبتنی بر ارزش ها نام دارد.
دانش مدیریت از سال ۱۹۰۰ تا ۱۹۶۰، به تدریج با طراحی مدیریت بر پایه ی دستورالعمل(MBI) به پایان عصر اول خود رسید و آن را به مرحله اجرا گذاشت. تیلور از پیشگامان مدیریت علمی از دانشمندان مشهور در اوایل راه این سبک مدیریتی بود.
عصر دوم در مدیریت، مدیریت بر پایه هدف است. آغازگر این دوره، دانشمندانی مانند پیتر دراکر بودند که این دوره، شکل متکاملی را در مدیریت طی کرد و در ادامه ی این دوره، مدیریت استراتژیک مطرح و سر انجام مورد استقبال قرار گرفت. در این دوره بررسی و تحلیل محیطی، رقابت پذیری، برخورداری از برنامه های متعدد برای موقعیت های گوناگون و سازگاری با تغییرات به رسمیت شناخته شد و چالش های  زیادی را در حوزه مدیریت حل کرد. این دوره که در کنار ارزیابی شرایط و محیط، مواردی مانند رسالت، دورنما، ارزشها و اهداف سازمان ها نیز مدنظر قرار می گرفت، مدیریت بر پایه هدف(MBO) نام دارد
عصر سوم در مدیریت پیشرفته، عبور از مدیریت استراتژیک و دوره مدیریت مبتنی بر ارزشها(MBV) است. یکی از ویژگی های مهم این دوره، رویکرد متفاوت و فعال نسبت به “تغییر” است. در این سبک مدیریتی که بر پایه ارزش ها بنا نهاده شده، به جای انطباق با تغییرات محیط بیرونی، ایجاد تغییرات مطلوب در شرایط و محیط و به عبارتی تغییر آفرینی صورت می گیرد. در مدیریت آینده پرداز، مدیر نقش یک رهبر برازنده را ایفا می کند. اصولا مدیریت استراتژیک، یک مدیر سازگار با تغییر و مدیریت آینده پرداز، یک رهبر تغییرساز است.
در بطن برنامه ریزی، پیش بینی از آینده وجود دارد، پیش بینی در محیطی است که تقریبا ثابت است و تغییرات اندکی در آن رخ می دهد. در مدیریت فرصت محور و یا عملیاتی که همان مدیریت عصر اول است می توان، پیش بینی کرد. ولی در مدیریت استراتژیک، صرف پیش بینی جواب نمی دهد، باید بر اساس شناخت قوت ها و ضعف ها در داخل و فرصت ها و تهدیدها در خارج و با تمرکز بر MVVO، آینده بینی و یا آینده نگاری نمود که نوعی رویکر انفعالی نسبت به تغییر است.
دلایل پارادیم های مدیریتی در جهان قابل توجه است. تغییرات پرشتاب و پیچدگی های روزافزون و در نتیجه عدم قطعیت فزاینده و همچنین تشدید فضای رقابتی، افزایش تحصیلات نیروی انسانی و نیاز به نوآوری و تداوم کیفیت از جمله ویژگی هایی است که سبک مدیریتی نوع سوم ایجاب می کند. مدیریت آینده پرداز لازمه چنین فضایی است. در این نوع مدیریت همه ی ترکیب MVVO، در دورنما شکل می گیرد و به همین علت مدیریت آینده پرداز را Visionary Management می نامند.
مدیریت آینده پرداز، یک مدیریت متعالی است. این مدیریت مبتنی بر دورنمایی است که از آینده پژوهی به دست می آید و به شدت ارزش محور است. بعد از موج کشاورزی، موج صنعتی و موج دانش، دنیا وارد عصر معنویت شده و این نوع مدیریت لازمه ی زیستن در چنین عصری است.
یکی از تفاوت های مدیریت آینده پرداز با مدیریت استراتژیک در همین مسئله ی ارزش هاست. اگر چه ارزش ها در مدیریت استراتژیک جایگاهی مهمی دارند، ولی آینده نگاری بر خلاف آینده پژوهی به ارزش ها حساسیت چندانی ندارد.
افق زمانی در مدیریت آینده پرداز در مقایسه با مدیریت استراتژیک و مدیریت عملیاتی طولانی تر است. افق زمانی در مدیریت عملیاتی، قبلا تا ۳ سال و در مدیریت استراتژیک، ۳ تا ۱۰ سال ذکر می شود. دز زمان کنونی باز هم این فاصله های زمانی تقلیل یافته است. در مدیریت آینده پرداز این افق زمانی بیش از ۱۰ سال و حتی تا ۱۰۰ سال است.
هرم مدیریتی در سبک مدیریت آینده پرداز را به ترتیب رهبری، مدیران میانی و سرپرستان عملیاتی تشکیل می دهد. وظیفه رهبری، ارزش گذاری و پاسداشت ارزش ها و وظیفه مدیران میانی، هدف گذاری بر پایه ی ارزش ها و وظیفه سرپرستان عملیاتی، استفاده از فرصت ها برای رسیدن به اهداف است. بنابراین در راس هرم مدیریت تعالی بخش، از بالا به پایین مدیریت مبتنی بر ارزش ها(MBV)، سپس مدیریت بر پایه اهداف(MBO) و در پایین ترین سطح، مدیریت بر اساس دستورالعمل(MBI) قرار دارد.
مدیریت آینده پرداز یک سیستم عملی و نه صرفا یک فلسفه ذهنی است. امروزه پیشروترین سازمان ها به  Visionary Management روی آورده اند و از آن استقبال می کنند. این سازمان ها می خواهند تغییرات آینده را بیآفرینند. در واقع مدیریت ارزشی و مدیریت آینده پرداز، دو پارادایم جدید و هماهنگ در فلسفه نوین مدیریت پیشرفته در هزاره سوم است. در سازمانی که کاملا از طریق ارزش ها مدیریت می شود، تنها یک رییس وجود دارد و آن ارزش های سازمانی است.
سیستم مدیریتی در کلان جمهوری اسلامی ایران از نظر کلیت به مدیریت عصر سوم نزدیک است. برای اجرایی کردن این سبک مدیریتی الگوها، استانداردها، فرایندها، سیستم ها و خرده سیستم ها، قوانین و مقررات، آموزش ها و تربیت نیروی انسانی و در یک عبارت آیین کشورداری، باید با محتوای غنی و متعالی که در اسلام وجود دارد و با یک رویکرد مشخص و همه جانبه، به هماهنگی، یکپارچگی و انسجام کامل برسد.
بر پایه این نوع مدیریت و پذیرش و درک ابعاد مختلف و الزامات آن؛ کشور در مسیر پیشرفت و ارتقاء قرار دارد. بررسی محتوای بیانات، رهنمودها و تاکیدات مقام معظم رهبری حاکی از آنست که مفاهیم، تفاسیر و تحلیل های ارائه شده توسط معظم له کاملا در چارچوب مدیریت مبتنی بر ارزش ها و مدیریت آینده پرداز صورت می گیرد و بر اساس این ساختار ضرورت دارد در سطوح بعدی مدیریتی، قوا و دستگاه های مربوطه همین ارزش ها را به اهداف ترجمه نمایند و در سطح عملیاتی نیز این اهداف به دستورالعمل و مقررات تبدیل شود.
در حال حاضر برخی توطئه ها و ترفندهای دشمنان ایران و اسلام، برای ایجاد اختلال و توقف در مسیر این زنجیره مدیریتی است. آن ها بالاترین قوت برای نظام اسلامی را مدیریت ارزشی مقام معظم رهبری می بینند، بنابراین از طرق مختلف و به بهانه های واهی به دنبال این هستند که در این هرم مدیریتی، ارزش های مطرح توسط رهبری به اهداف مدیران میانی و سپس به مقررات و رویه های عملیاتی تبدیل نشود.

* دکترای پزشکی و دکتری تخصصی مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی، عضو هیات علمی دانشگاه

شماره ۲۱ /سه شنبه، ۲۹ خرداد ۱۳۹۷ / ضمیمه کلاس روزنامه فرهیختگان

این مطالب را نیز ببینید!

کنفرانس جوانی جمعیت و فرزندآوری(۷ اسفند ماه ۱۴۰۲)

جوانی جمعیت هفتم اسفند ماه فرهنگستان علوم پزشکی، کنفرانس جوانی جمعیت و فرزندآوری را برگزار ...