برخی نقاط قوت و چالش های مرتبط با نظام سلامت

قوانین برنامه پنج ساله توسعه کشور تکالیف متعددی برای ارتقای شاخص های نظام سلامت اعلام شده است که از دغدغه های مسئولین در هر دوره برای کسب موفقیت مورد انتظار می باشد. در این خصوص برنامه ها یا اصلا شروع نمی شوند ، یا شروع می شوند و تمام نمی شوند و یا با تغییر مسئولیت ها برنامه ها دائما در حال شروع شدن هستند و متاسفانه کمتر برنامه ای است که به پایان و سرانجام قابل قبول برسد بعضا اگر هم به سرانجام برسد در دوره مسئولیت فرد دیگر شرایط دگرگون می شود. در این شرایط این حس منتقل می شود اگر کار نشود بهتر است چرا که حداقل سرعت اتلاف منابع کندتر می شود.در این خصوص محققین با مطالعه گذشته نگر و از طریق مصاحبه با افرادی که طی سی و چند سال گذشته در حوزه های مختلف وزرات بهداشت و دانشگاه ها مسئولیت داشته اند می توانند لیست کاملی از برنامه هایی که با تغییر مدیریت ها به فراموشی سپرده شده است بدست آورند.

برنامه ای که نیمه کاره رها شد :

از سال ۱۳۷۵ لغایت ۱۳۷۷ طرح آزمایشی جمع آوری اطلاعات بیماری های بیماران بستری بیمارستان های (دولتی – غیر دولتی) استان یزد اجرا شد.به دنبال آن به لحاظ موفقیت آمیز بودن نتایج طرح استانی از سال ۱۳۷۸ لغایت ۱۳۷۹ طرح کشوری جمع آوری اطلاعات بیماری های بیماران بستری بیمارستان های کشور اجرا شد.این طرح با اهداف مختلف از جمله دستیابی به بانک اطلاعات جامعی از بیماران بستری بیمارستان های کشور و فراهم سازی شرایط تصمیم گیری برای استفاده بهینه از منابع حوزه سلامت اجرا شد. اطلاعات جامعی از بیماری ها ی بیماران بستری بر اساس کتب طبقه بندی بین المللی بیماری ها (کتب ICD10 ) با متغیرهایی چون نوع بیماری،اقدام جراحی، تشخیص اولیه ،تشخیص حین درمان،تشخیص نهایی ،جنس بیمار، گروه سنی بیمار ، نوع پذیرش ،نوع ترخیص ،بخش بستری،میزان هزینه ،نوع پوشش بیمه ای بیمار ، بیمارستان محل بستری بیمار ، شهرستان محل سکونت بیمار و… طی ۴ سال از بیمارستان های استان یزد تهیه شد.
طی آن سال ها در بانک اطلاعات بیماریهای بیماران بستری بیمارستان های استان یزد مشخص شد در هر شهرستان در طول سال چه تعداد بیمار بستری وجود دارد. فراوانی بیماری های بیماران بستری مبتنی بر ۲۱ فصل کتب ICD10 در هر شهرستان چه میزان است. بر اساس اطلاعات فوق اولویت برنامه های پیشگیری در حوزه بهداشت قابل بررسی بود. میزان توسعه بخش های بستری و تربیت نیروی انسانی تخصصی در هر گروه قابل محاسبه و بررسی بود. دستیابی به میزان متوسط هزینه درمان هر گروه بیماری در استان و هرشهرستان و بر اساس تعرفه بیمه قابل دسترس بود. دسترسی به پرونده های بیماران بستری به تفکیک ۲۱ فصل کتب ICD10 جهت انجام فعالیت های تحقیقاتی در سطح استان برای محققین فراهم بود. برای دستیابی به این اطلاعات ارزشمند برنامه های متنوع با صرف هزینه برای تجهیز واحد مدارک پزشکی بیمارستان ها و برگزاری آموزش پزشکان متخصص استان و متصدیان واحد مدارک پزشکی بیمارستان های دانشگاهی،خصوصی،خیریه و موقوفه انجام شد. ماحصل اجرای این برنامه ها تهیه بانک اطلاعات بیماری های بیماران بستری در سطح استان و به تفکیک هر شهرستان بود. در بانک اطلاعات بیماری های بیماران بستری مشخص بود چه تعداد بیمار در بیمارستان های دولتی و غیر دولتی بستری شده اند. چه تعداد از بیماران از شهرستان های دیگر جهت دریافت خدمت به استان یزد سفر کرده اند. میزان هزینه بیماران بستری در بیمارستان های دولتی به تفکیک ۲۱ گروه بیماری مشخص شد. فراوانی بیماران بستری به تفکیک نوع بیمه و آزاد، به تفکیک جنس، بخش بستری، گروه سنی،و … مشخص شد.
طرح فوق از سال ۱۳۸۰ با تغییر مدیریت های وزارت بهداشت متوقف شد . بر همگان مشخص است در صورتی که این طرح مورد حمایت قرار می گرفت و بانک اطلاعات بیماری های بیماران بستری بیمارستان های کشور ایجاد می شد در شرایط فعلی کمک شایانی برای برنامه ریزان وتصمیم گیرندگان حوزه های مختلف مدیریتی وزارت بهداشت و دانشگاه های علوم پزشکی می نمود.همچنین بازتاب نتایج طرح در مجامع بین المللی از جمله سازمان بهداشت جهانی قابل تامل است.
البته اجرای طرح فوق باعث شد از سوی معاونت پژوهشی وزارت متبوع استانداردها و الزامات تولید برنامه HIS اعلام شود و شرکت های تولید کننده نرم افزار HIS متعهد شدند بانک اطلاعات کتب طبقه بندی بین المللی بیماری ها( ICD10 ) را در برنامه خود ایجاد کنند.

برخی نقاط قوت و چالش های تاثیر گذار و مرتبط با نظام سلامت :

وجود دانشکده های مدیریت خدمات بهداشتی درمانی و وجود فارغ التحصیلان رشته های مدیریت و اقتصاد سلامت در مقطع PHD
وجود مراکز تحقیقات اقتصاد سلامت نیز بعنوان پتانسیل و نقطه قوت دانشگاه برای انجام مطالعات لازم در زمینه ارائه الگوی بومی و مناسب که دارای همه مولفه های مورد نیاز برای برون رفت از بن بست اقتصادی و جهش علمی حائز اهمیت است.
فضای کسب و کار سلامت در کشورمان ایرادات اساسی دارد . در طول دوره های گذشته هر مقام مسئولی بخشی از مشکل را در حوزه کاری خودش مورد تحلیل و توجه قرار داده است و تا کنون راهکار همه جانبه ، یکپارچه و کم مانع برای آن ارائه نشده است .
در نظام سلامت موضوعی که خیلی مشکل ساز است آثار تخریبی تورم بر کلیه خدمات بیمارستان است. بیمارستان را به لحاظ تنوع خدمت به شهر کوچک تشبیه کرده اند. همانگونه که برای شهر در زمان بحران اقتصادی تدابیر خاص اندیشیده می شود برای بیمارستان نیز باید قانون گذار تدابیر خاص بیاندیشد.
تنوع سازمان های بیمه گر و وابستگی خیلی زیاد اقتصاد بیمارستان ها به نظام پرداخت بیمه ها و تاثیرات سوء و مخرب این موضوع در نحوه اداره مراکز آموزشی درمانی و لزوم تمرکز بر ایجاد یک صندوق بیمه خدمات درمانی که قانون گذار بر آن صحه گذاشته است.

مهدی کوچک زاده